1000 V gacha kuchlanishda ishlatiluvchi apparatlar

---

1000 V gacha kuchlanishda ishlatiluvchi apparatlar 
1.
Rubilniklar va almashlab ulagichlar.
2.
Bir, ikki va uch qutbli rubilnik va almashlab ulagichlar.
3.
Avtomatik havoli uzgichlar (avtomatlar), uning asosiy elementlari va 
tuzilishi.
4.
Kontaktorlar va magnitli ishga tushirgichlar, uning asosiy elementlari va 
tuzilishi 
Rubilniklar va almashlab ulagichlar. Ikki (ulangan, uzilgan) holatga qo‘lda 
harakatlantiriladigan noavtomatik uzgich 
rubilnik 
deb ataladi (8.7-rasm). Ikkita turli 
zanjirlarga navbati bilan ulash uchun xizmat qiladigan rubilnik 
almashlab ulagich 
deb 
yuritiladi. 
Rubilnik va almashlab ulagichlarlar 500 V gacha bo‘lgan nominal kuchlanishga 
bir, ikki va uch qutbli qilib ishlab chiqariladi. Yoy so‘ndiruvchi qurilmasi bo‘lmagan 
rubilniklar toksiz zanjirlarni uzish va ochiq uzilishlar hosil qilishga mo‘ljallangan. 
R va P (uch qutbli) yoki RO, PO (bir qutbli) tipdagi markaziy dastakli rubilnik 
va almashlab ulagichlar 100-600 A toklar uchun ishlab chiqariladi. Rubilnikning 
hamma detalllari izolyaston plitaga o‘rnatiladi. O‘tkazgichlar oldi yoki orqa tomonidan 
ulanish mumkin. Bunday rubilnik va almashlab ulagichlar bilan tokni uzish ruxsat 
etilmaydi, chunki hosil bo‘ladigan yoy qisqa tutashuvga olib kelishi yoki ishlayotgan 
xodimlarni kuydirishi mumkin. Richag bilan harakatlantiriladigan rubilnik va 
almashlab ulagichlar (8.7,b-rasm) ikki tomondan xizmat ko‘rsatiladigan shchitlarda 
keng qo‘llaniladi. Bunday rubilniklar yoy so‘ndiruvchi panjarali kamera 4 ga ega. 
Yuritma markaziy yoki yon tomondan bo‘lishi mumkin. Nominal tok katta bo‘lganda 
rubilniklar bir necha parallel pichoqlarga ega bo‘ladi.
Yoy so‘ndiruvchi kamera bilan jihozlangan 220 V o‘zgarmas va 380 V 
o‘zgaruvchan kuchlanish toklariga mo‘ljallangan rubilniklar 
n
I
(yuklamaning nominal 
toki) gacha miqdordagi tokni uza oladi. Kamerasizlari mos ravishda 
0, 2
n
I
va 
0,3
n
I
toklarni uza oladi. 
O‘zgarmas tokning 440 V va o‘zgaruvchan tokning 500 V ga mo‘ljallangan 
kamerali rubilniklari 
0,5
n
I
tokni uza oladi. Bunday kuchlanishda kamerasiz rubilniklar 
yordamida yuklama tokini uzish tavsiya etilmaydi. 
Paketli va kulachokli almashlab ulagichlar bir vaqtning o‘zida bir nechta elektr 
zanjirlarida murakkab qayta ulashlar uchun, masalan, boshqarish, o‘lchash va shunga 
o‘xshash zanjirlarda xizmat qiladi. 
Avtomatik havoli uzgichlar (avtomatlar). Avtomatik havoli uzgichlar normal 
holatda ishlayotgan elektr zanjirlarni avtomatik ajratish va normal ish holatlarida, kam 
hollarda operativ, qayta ulash uchun xizmat qiladi. Ularda yoyni so‘ndirish uchun 
maxsus muhit qo‘llanilmaydi, u havoda o‘chiriladi. shuning uchun ham havoli 
uzgichlar deb yuritiladi. 

---

8.7-rasm. Rubilnik: a) markaziy dastakli (R tipdagi), b) richag yuritmali (RPS 
tipdagi),
1– pichoq, 2– qo‘zalmas kontaklarning sharnirli stoykalari, 3– kontakt stoyka,
4– yoy so‘ndiruvchi kamera. 
Qutblar soniga qarab avtomatlar bir, ikki va uch qutbli bo‘ladi. 
Ishlash vaqti 
ish
t
bo‘yicha, ya’ni tekshiriladigan parametr (tok, kuchlanish, harorat) 
belgilangan qiymatdan (avtomatning o‘rnatmasidan) ortish lahzasidagi vaqtdan 
kontaktlarning ajralish lahzasigacha bo‘lgan vaqt oralig‘iga qarab avtomatlar u turga 
bo‘linadi: 
0, 02 0,1
ish
t
s


bo‘lgan 
normal
avtomatlar; ishlash vaqtini