10-o`zb tarix qq indd

Ózbekistan SSSR Ilimler akademiyasınıń dúziliwi 
hám xızmeti.
SSSR Ilimler akademiyasınıń Ózbekistan filialı urıstıń 
birinshi kúnlerinen baslap júdá áhmiyetli xalıq xojalıq hám qorǵanıw 
mashqalaların sheshiwge jedel kiristi. Usı maqsette institutlardıń 
ilimiy-izertlew jumısları rejesine áhmiyetli ózgerisler kirgizildi. SSSR 
Xalıq Komissarları Sovetti baslıǵı I.V. Stalinniń 1943-jıl sentyabrdegi 
qararı tiykarında SSSR IA Ózbekistan SSR filialı (ÓzFAN) negizinde 
1943-jıl 4-noyabrde, Ekinshi jáhán urısınıń eń qızǵın waqtında, 
Tashkentte 
Ózbekistan SSR Ilimler akademiyası
(ÓzSSR IA) dúzildi. 
Kórkem óner wákilleri 
gospitallarda
T. Qari-Niyaziy

---

103
Belgili ózbek matematik alımı Tashmuhammed Niyazovich Qari-
Niyaziy (1897—1970) akademiyanıń prezidenti etip saylandı. Burın 
bolǵan Til, ádebiyat hám tariyx institutı bolsa Ózbek tili hám 
ádebiyatı hám de Tariyx hám arxeologiya institutlarına ajıratılıp, jańa 
dúzilgen ÓzSSR IA quramına kirgizildi.
Ózbekistan ilimpazları Ekinshi jáhán urısı jıllarında ózleriniń 
nátiyjeli xızmeti menen mámleket ilimiy uqıplılıǵın rawajlandırıwǵa, 
pidayı miyneti menen mámlekettiń ekonomikalıq hám de áskeriy 
qúdiretin asırıw hám bekkemlewge úlken úles qostı. Bul iste olarǵa 
urıs jılları Ózbekistanǵa kóshirip alıp kelingen RSFSR hám basqa 
awqamlas respublikalardıń ilimpazları birqansha járdem kórsetti. 
Tek Tashkenttiń ózine mámlekettiń belgili ilimiy xızmetkerlerinen 
375 adam kelip, olar respublika imkaniyatların ilajı barınsha 
urıs zárúrliklerine kóbirek tartıw jolların izlep tabıwǵa, ilimiy 
mashqalalardı sheshiwge hám jergilikli ilimiy kadrlar tayarlawǵa 
járdem bergen edi.
Ózbekistannıń Rossiya, Belorussiya hám Ukraina intellektual 
elitasın saqlap qalıwdaǵı roli.
Bul dáwirde respublikamızǵa Moskva, 
Leningrad, Kiev, Minsk, Voronej hám basqa qalalardan 31 joqarı 
oqıw ornı hám 7 áskeriy akademiya evakuaciya etildi. Kóshirip alıp 
kelingen joqarı oqıw orınları, kóplegen ilimiy-izertlew institutlarınıń 
respublikada bolıwı Ózbekistandaǵı barlıq joqarı oqıw orınların pútkil 
oqıw hám ilimiy izertlewshilik xızmetin Oray dárejesine jáne de 
jaqınlastırıw imkanın berdi.
Pikir!
7-klasta alǵan maǵlıwmatlarıńızdı esleń! V. Grekov, S. Tolstov, 
A.Yakubovskiy sıyaqlı alımlardıń mámleketimiz tariyxında xızmetleri 
nelerden ibarat boldı? Olardıń belgili pikirlerin esleń!
Urıs jılları Ózbekistan, atap aytqanda, Tashkent qalası mıńlap 
ilim, ádebiyat hám kórkem óner úlgileri ushın úmit besigi bolıp 
xızmet etti. Bul dáwirde fashistler basıp alǵan aymaqlardan alımlardan 
basqa 200 den artıq belgili jazıwshı hám shayırlar, sınshılar hám 
ádebiyat tanıwshılardan Anna Axmatova, Aleksey Tolstoy, Vladimir 

---

104
Yan, Aleksandr Deych, Nikita Pogodin, Yakub Kolas, Yanka 
Kupala, Lidiya Bat, Viktor Jirmunskiy hám basqalar bar edi. 
Olar Ózbekistannıń ádebiy ómirine tartılıp, dóretiwshilik penen 
shuǵıllanıwshıları ushın barlıq sharayat jaratıp berildi. Ózbek shayır 
hám jazıwshıları olar menen birgelikte «Biz jeńemiz» atlı almanax 
hám «Ózbekistan shayırları frontqa» atlı antologiya dóretti. 
Qullası, urıs jılları Ózbekistan xalqı joqarı adamgershilik úlgilerin 
kórsetip, waqıtsha basıp alınǵan aymaqlardan respublikaǵa kóshirip 
alıp kelingen xalıqtı, ayrıqsha, balalar hám intellektual elitanı saqlap 
qalıwda qatnastı.