10-o`zb tarix qq indd

Atamalar túsinigi!
Prokat cexı
— aylanıwshı eki val arasınan qısıp ótkeriw jolı 
menen hár túrli formadaǵı metall ónimler islep shıǵarıw, prokat 
payda etiw.
Monokultura
— almaslap egiwge ámel etpegen halda dalada tek 
birdey egindi turaqlı jetistiriw.
haqı stavkaların 40% kemeytiw, suw ushın tólenetuǵın haqını biykar 
etiw, mineral tóginler bahasın tómenletiw engizildi.
Ózbekistanda qurǵaq hám boz jerlerdi ózlestiriw hám de paxta 
eginleri maydanın barǵan sayın keńeytiw keyingi jılları da dawam 
ettirildi.
Soraw hám tapsırmalar:
1. Urıstan keyin Ózbekistan ekonomikasın rawajlandırıw rejesi ne 
tiykarında dúzilgen edi?
2. «Ózbekistan ekonomikasınıń bir tárepleme rawajlandırılıwı» 
degende ne túsindińiz?
3. Paxta monokulturası degen ne?
4. Mırzashólde ózlestiriw ne maqsette ámelge asırılǵan edi?
5. Sanaat kárxanaları qanday maqsetlerde qayta úskenelendi?
6. Ónermentshiliktiń rawajlanıwına neler tosıq boldı? Siziń-she, jeke 
tártiptegi ónermentshiliktiń qadaǵan etiliwine ne sebep bolǵan bolıwı 
múmkin?
§
 
21. Zıyalılardıń repressiyaǵa ushırawı hám sovet jámiyetinde 
shaxsqa sıyınıwdıń áshkaralanıwı
Ózbekistan zıyalıları repressiya etiliwiniń jańa basqıshı.
Urıs 
tamam bolǵannan keyin aradan kóp ótpey Ózbekistan SSR boylap 
jáne bir jalpı repressiya tolqını jelip ótti. XX ásirdiń 40-jıllarınıń aqırı 
hám 50-jılları baslarındaǵı repressiyalar tiykarınan 
mádeniyat hám 
ilim ǵayratkerlerine
qarsı qaratıldı. Ózbekistan Kompartiyası Oraylıq 
Komiteti Oraydıń jol-jorıqlarına (kórsetpelerine) tayanǵan halda 
dúnya qarası hám dóretiwshiligi kommunistlik partiya ideologiyasınan 
parıqlanatuǵın dóretiwshilik penen shuǵıllanatuǵın zıyalılar wákillerine 
qarsı hújim basladı.
?

---

109
Ózbekistan Kompartiyası OK byurosı 1950-jıl 1-sentyabrde 
«Ózbekistan SSR IA isi haqqında»ǵı máseleni kórip, akademiya 
alımlarınan shıǵıstanıwshı hám tariyxshı Abdusamad Babaxojaev, 
ádebiyattanıwshı hám filosof Vahid Zahidov, ekonomist Alım Aminov, 
tiltanıwshı Alım Usmanov hám basqalardı nahaq túrde qaraladı.
Pikir!
9-klass ádebiyat sabaǵında oqıǵan «Alpamıs» dástanı waqıyaların 
esleń. Pikirlesip kóriń, nege bul dáwirde «Alpamıs» dástanın oqıw 
qadaǵan etildi.
Aqırında, 1952-jıl fevralda Ózbekistan Kompartiyası Oraylıq 
Komitetiniń ideologiyalıq máselelerge baǵıshlanǵan X plenumı (jalpı 
májilisi) bolıp ótti. Onda Ózbekistan Kompartiyası O.K birinshi sekre-
tarı Amin Niyazov «Respublikada ideologiyalıq jumıstıń awhalı hám 
onı jaqsılaw sharalar haqqında» bayanat oqıdı. Bayanatta Ózbekistan 
zıyalılarınan bir toparı (jazıwshılar, alımlar, shayırlar hám b.) nadurıs 
túrde milletshilikte ayıplandı. Ózbek xalqınıń repressiya etilgen bul 
wákilleriniń shıǵarmaları hám «Alpamıs» dástanın oqıw qadaǵan 
etildi. Bayanatta ÓzSSR IA quramındaǵı Tariyx hám arxeologiya, 
Shıǵıstanıw, Ózbek tili hám ádebiyatı institutları alımları keskin túrde, 
biraq nahaq sınǵa alındı. Bul plenum hám onda qabıllanǵan qararlar 
Ózbekistannıń ruwxıy turmısına kúshli soqqı bolıp tiydi.
Dóretiwshi zıyalılardan Said Ahmad, Shukurulla, Mirzakalan 
Ismoiliy, Shuhrat, Maqsud Shayxzada, Mirkarim Osim, Nemat 
Tashpolat, Yonǵin Mirza, Hamid Sulaymanov, Muhiddin Qariyaqubov 
hám basqalar (12 adam) “sovetlerge qarsı milletshilik xızmeti”n alıp 
barǵanlıqta ayıplanıp, 1951-jılı qamaqqa alındı hám 25 jılǵa azatlıqtan 
ayırıldı. Olar «xalıqlar atası» hám «xalıqlar kósemi» I.V. Stalin qaytıs 
bolǵannan keyin birneshe jıl ótip, 1955-jılı sovet rejimi tárepinen 
aqlanıp, qamaqtan azat etildi hám Ózbekistanǵa qayttı. Sol waqıtta 
ózbek xalqınıń maqtanıshı esaplanǵan Aybek repressiyaǵa ushıradı.