10-mavzu. Xorijiy mamlakatlarning jinoyat protsessida advokat ishtirokining o‘ziga xos jihatlari aqshda advokatura

FRANSIYADA ADVOKATURA.
Bugungi kunda Frantsiyada advokatura uch toifa advokatlardan iborat tartibda faoliyat olib boradi. Bular: solisitorlar, barristerlar va Kengash oldidagi barristerlar.
Solisitorlar birinchi instansiya sudida, barristerlar apellyatsiya sudlarida, Kengash oldidagi barristerlar esa kassatsiya sudlarida taraflar manfaatlarini amalga oshirish huquqiga ega hisoblanishadi va Davlat Kengashida mutaxassis sifatida ishtirok etishlari shart hisoblanadi.
Fransiyada advokatlik kasbiga 1972 yildagi Dekretga muvofiq qabul qilinadi va uning shartlari juda qat’iy hisoblanadi. Eng avvalo, advokatlar assotsiatsiyasi a’zosi bo‘lishni istagan shaxs Fransiya fuqaroligiga, mutaxassislik bo‘yicha oliy o‘quv muassasasining diplomiga (eng kamida huquq magistri) ega bo‘lishi, bundan tashqari sudlanmagan bo‘lishi hamda noqonuniy xatti-harakatlari uchun jiddiy intizomiy va ma’muriy jarimaga tortilmagan bo‘lishi kerak.
Advokatlar huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish orqali ham, sud majlislarida ishtirok etish orqali ham yuridik yordam ko'rsatadilar. Ishonch bildiruvchini sudlarda himoya qilish uchun advokat order talab qilinmaydi.
U ham gumon qilinuvchi, ham ayblanuvchi, ham jabrlanuvchi tomonida harakat qiladi. Advokat jinoiy huquqni qo'llash sohasidagi faoliyatida nafaqat Fransiyaning Jinoyat-protsessual kodeksiga, balki 2005 yil 4 noyabrda kuchga kirgan Kasbiy axloq kodeksiga (Code de déontologie des avocats) ham amal qilishi kerak.
Fransiyada advokat ayblov e’lon qilingan vaqtdan yoki birinchi so’roq o’tkaziladigan vaqtdan boshlab ishtirok etishi mumkin. Ayblov elon qilingan kundan 5 ish kuni ichida, so’roqdan 4 ish kuni oldin taklif qilinishi shart.
Fransuz jinoiy sudida ayblovni e’lon etishdan oldin gumonlanuvchini so'roq qilish kerak. Tergov sudyasi ayblov e'lon qilishda, birinchi navbatda gumon qilinuvchiga bu haqda unga tegishli bo'lgan qilmishlarning mohiyati va huquqiy kvalifikatsiyasini ko'rsatuvchi bildirishnoma yuboradi, uning huquqlarini tushuntiradi, himoya qilish huquqini ta'minlaydi, advokatni taklif qilish imkoniyatini tushuntiradi. Gumon qilinuvchini birinchi so'roq qilishdan oldin 4 ish kuni davomida advokatga tergov sudyasi dos’e materiallari bilan tanishish imkoniyati beriladi (Fransiya JPKning 114-moddasi).
Hibsga olingan shaxsga nafaqat yaqin qarindoshlariga, balki ish beruvchiga, himoyachiga yoki o‘zi yashayotgan shaxsga ham qo‘ng‘iroq qilishga ruxsat beriladi. Unga advokatga bo'lgan huquq, shuningdek, shifokor tomonidan ko'rikdan o'tish huquqi darhol tushuntirilishi kerak. Shaxs 24 soat davomida ushlab turilishi mumkin. Bu muddat respublika prokurorining ruxsati bilan va faqat qamoqqa olingan shaxsni unga ko‘rsatish sharti bilan (shu jumladan telekommunikatsiya kanallaridan foydalangan holda) 48 soatgacha uzaytirilishi mumkin. Bunday holda, qamoqqa olingan shaxs ikkinchi marta tibbiy ko'rikdan o'tish huquqiga ega.