|
10-mavzu: Statistika axborot tizimlari
Asosiy savollar:
Axborot tizimlari.
Statistika axborot tizimlari.
1 - asosiy savolning bayoni:
Axborot tizimi — belgilangan maqsadga erishish yo’lida axborotni yig’ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo’llaniladigan usullar, vositalar va shaxslarning o’zaro bog’langan majmuasidir.
Tizim tushunchasiga axborot so’zini qo’shsak u holda tizimning yaratilish maqsadi va ishlash printsipi tushuniladi. Axborot tizimi foydalanuvchilarga istalgan muhitdagi axborotlarni saqlash, qayta ishlash, qidirish imkonini yaratadi.
Axborot tizimlari nafaqat axborotni qayta ishlash va saqlash, yozuv-chizuv ishlarini avtomatlashtirish, balki qarorlarni qabul qilish (sun`iy intellekt usullari, ekspert tizimlari va xokazolar), zamonaviy telekommunikatsiya vositalari (elektron pochta, telekonferentsiyalar), yalpi va lokal xisoblash tarmoqlari va boshqaruvning yangi uslublaridan foydalanish xisobiga boshqaruv ob`ekti faoliyati samaradorligini oshiradi va shu maqsadda keng qo’llaniladi.
Axborot tizimining asosiy maqsadi – axborotni saqlash va uzatishni tashkil etish. Axborot tizimi axborotga ishlov berishning “inson – kompyuter” tizimidan iboratdir. Axborot tizimining funktsiyalarini unga yo’naltirilgan ATni bilmasdan turib amalga oshirib bo’lmaydi. AT axborot tizimi sohasidan tashqarida ham mavjud bo’lishi mumkin.
Axborot tizimidan oldin "Tizim nima?" degan savolga javob beraylik. Tizim (sistema) deb, yagona maqsad yo’lida bir vaqtning o’zida ham yaxlit ham o’zaro bog’langan tarzda faoliyat ko’rsatadigan bir necha turdagi elementlar majmuasiga aytiladi.
Tizim tushunchasi juda xam keng tarqalgan termin bo’lib, juda xam ko’p ma’noni anglatadi. Ko’p xollarda texnika vositalari va dasturlari yigindisiga "TIZIM" deb ataladi. Tizim tushunchasiga "axborot" so’zini qo’shsak u xolda "tizimning" yaratilish maqsadi va ishlash printsipi tushuniladi. Axborot tizimi foydalanuvchilarga istalgan muhitdagi axborotlarni saqlash, qayta ishlash, qidirish imkonini yaratadi.
Axborot tizimi deb oldinga qo’yilgan maqsadgi erishish axborotlarni saqlash, qayta ishlash va uzatish metodlari va vositalari yig’indisiga aytiladi.
Axborot tizimi- axborotni to’plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnalogiyalari va aloqa vositalariga tushuniladi.
2 - asosiy savolning bayoni:
Statistik axborot xilma - xilligi, ommaviyligi va davriyligi jihatidan farqlanadi.
Reglament topshiriqlari deganda davlat statistika qo’mitasi darajasiga muvofiq keluvchi statistik hisobotlardagi ma’lumotlarni qayta ishlash topshiriqlari tushuniladi. Har bir reglament topshirig’i odatda statistik hisobotlarning ba’zi aniq shakllari bilan bog’liq.
Axborot xizmati topshiriqlari mazmun jihatdan reglamentlashgan ma’ruzalar, tahliliy yozuv va ma’lumotnomalarni tezkor tuzish uchun foydalanuvchi so’rovlari bo’yicha unga zarur statistik ma’lumotlarni berish. Bu topshiriqlarni hal etish avtomatlashtirilgan ma’lumotlar banki yordamida ta’minlanadi.
Iqtisodiy tahlil topshiriqlari dinamik qatorlar, matematik statistika uslublari va boshqalardan foydalanishga asoslanadi. Ularni hal etish uchun tahliliy komplekslar (TK) deb ataladigan axborot texnologiyalari qo’llaniladi.
Ko’rsatkichlar bo’yicha ma’lumotlar banki (KMB) dasturiy, texnik va tashkiliy vositalar yig’indisi ko’rinishida amalga oshirilgan statistikaning turli tarmoqlari yoki ularning yig’indisi bo’yicha ma’lumotlar bazasini yaratish uchun foydalaniladi.
Tayyor hujjatlar banki (TXB) o’zida ayrim axborot va jadvalli statistik ma’lumotlarni saqlovchi hujjatli - grafik ma’lumotlar bazasini yaratish uchun qo’llaniladi. TXB turli abonentlar uchun ma’lumotlar bazasiga kirishni ta’minlovchi telekommuniktsiyaviy vositalarning keng servis imkoniyatlarini namoyish etadi.
Nazorat savollari va topshiriqlari:
Axborot tizimi fani nimani o’rganadi?
Tizim deb nimaga aytiladi?
Axborot tizimiga ta’rif bering?
Tizimlar tasnifining turlarini tushuntirib bering?
5. Axborot tizimlari qanday xossalar bilan xarakterlanadi?
6. Axborot tizimlarining tasnifi
Mustaqil ish topshiriqlari:
Axborot tizimlarini shakllantirish
Ma’lumotlrni tezkor qayta ishlash tizimlari
Ilmiy tadqiqotlarni avtomatlashtirish va boshqarishda axborot tizimlari.
Tavsiya etiladigan qo’shimcha adabiyotlar:
1. G’ulomov S.S., Shermuxammedov A.T., Begalov B.A. Iqtisodiy informatika.
“O’zbekiston”.yil. Toshkent “Sharq”., 2000 yil.
2. G’ulomov S.S va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent “Sharq”.,
2000 yil.
3. Ayupov R.X., Ilxomova E. Kompyuter tarmoqlari va internet tizimi. –T., TMI, 2002 yil.
4. Aripov M., Xaydarov A. Informatika asoslari. –T.: O’qituvchi., 2002 yil.
5. Qosimov S.S. va boshqalar. Axborot texnologiyalari. –T.: “Aloqachi” 2006 yil.
6. Aripov M. Axborot texnologiyalari. –T.: “Noshir”., 2009 yil.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
