10-Mavzu: O‘qituvchi psixologiyasi mavzusidan nazorat savollari

 
2.
Psixologlar olib borgan tadqiqotlarda o‘quvchilar tomonidan berilgan 
materialning o‘zlashtirilishi ko‘p jihatdan irodaning tarbiyalanishiga bog‘liqdir. 
Irodaviy aktivlik ta’limning zarur shartidir. Ta’lim muassasasidagi ta’lim 
jarayonining o‘zi o‘quvchilardan irodaviy o‘stirish omillaridan biridir. Bunda 
o‘quvchilarning kundalik rejimi, o‘qish va okilona dam olishni bir-biri bilan 
to‘g‘ri almashtirib turish katta rol o‘ynaydi. Ta’lim jarayonida bilish 
jarayonlarini shakllantirishga alohida e’tibor berish lozim. Zero bilish 
jarayonlari juda murakkab faoliyat bo‘lib, unda jonli mushohadadan abstrakt 
tafakkurga, abstrakt tafakkurdan amaliyotga o‘tiladi, ana shundan so‘ng
obyektiv haqiqat bilib olinadi. Binobarin, biz birinchi navbatda ko‘rib 
chiqishimiz lozim bo‘lgan narsa o‘quv materalini idrok qilish jarayonidir. 
Umumiy psixologiya kursidan ma’lumki, idrok bu narsa va hodisalarni sezgi 
organlariga ta’sir etishi natijasida ularning kishi psixikasida yaxlit obrazini 
paydo bo‘lishi bo‘lib, idrok etish jarayoni ta’limda turli formalarda 
o‘qituvchining og‘zaki xikoya qilishida, suxbat o‘tkazishda, leksiya o‘qishida, 
ko‘rgazmali qurollar ko‘rsatish, ekskursiyalar o‘tkazish, axborot va pedagogik 
texnologiyalaridan foydalanish, o‘quvchining o‘ziga darsliklar hamda boshqa 
qo‘llanmalarni o‘qitish tarzida o‘tishi mumkin. Shuni alohida ta’kidlash 
lozimki, idrokni tarkib toptirishda o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga 
olish nihoyatda muhimdir. Chunki, fazoni, vaqtni va harakatlarni idrok etishda 
ham yosh xususiyatlarda turli farqlar mavjud bo‘ladi. 
 
3.
O‘qituvchining o‘rni va uning vazifalari, o‘sib kelayotgan yosh avlodni 
tarbiyalash ishiga jamiyat va jamoatchilik tomonidan e’tibor qaratilishining 

---

naqadar muhim ahamiyatga egaligi aniqlanadi. Mamlakatimizda «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi»ni hayotga tatbik etish jarayonida o‘qituvchining yosh 
avlodga ta’lim va tarbiya berishida jamiyat oldida javobgarligi yanada ortib 
boraveradi.
 
Hozirgi sharoitda jamiyatning o‘quv maskani oldiga kuyayotgan 
talablari kun sayin ortib bormokda va bu talablarni amalda to‘g‘ri xal qilish 
vazifasi o‘qituvchiga bog‘liqdir.
 
Zamonaviy o‘quv maskani o‘qituvchisi qator 
vazifalarni bajaradi. O‘qituvchi – sinfdagi o‘quv jarayoni tashkilotchisidir. 
O‘qituvchi o‘quvchilar uchun dars paytida, kushimcha darslarda va shu bilan 
birga darsdan tashqari xollarda ham kerakli maslaxatlar berishda bilimlar 
manbaidan biridir. Ko‘pchilik o‘qituvchilar sinf rahbari vazifasini bajarib, 
tarbiya jarayoni tashkilotchilari bo‘lib hisoblanadilar.
 
Zamonaviy o‘qituvchi 
ijtimoiy psixolog bo‘lmasligi mumkin emas. Shuning uchun ham o‘quvchilar 
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni yo‘lga sola olishi, bolalar jamoasida ijtimoiy-
psixologik mexanizmlardan foydalanishni bilishi zarurdir.

4.
O‘qituvchi o‘quv maskanining pedagog jamoa a’zosi sifatida o‘quv 
maskani hayoti faoliyatini uyushtirishda bevosita ishtirok etib, turli fan 
o‘qituvchilari va sinf rahbarlarining metodik birlashmalarida ishlaydi, 
topshiriklarni bajaradi. Har bir o‘qituvchi o‘quvchilarning ota-onalari va 
jamoatchilik oldida ma’ruzalar o‘qib, suxbatlar olib borar ekan, demak, u 
pedagogik bilimlar targ‘ibotchisi hamdir. Vazifalarning shu qadar ko‘pligi 
uchun ham jamiyatning o‘qituvchilar oldiga qo‘yadigan talablari tushunarlidir. 
Ma’lumki, pedagogik faoliyat – kishi mehnatining eng murakkab sohalaridan 
biridir.