10-mavzu. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish. Iqtisodiy renta

13.21-rasm. Lorens egri chizig’i.
Djini koeffitsienti quyidagicha topiladi:
, bu yerda

Ma’lumki,

yuzi=0AN uchburchak yuzi Q trapetsiya yuzi Q trapetsiya yuzi.
0AN uchburchak yuzini topamiz: .
Djin koeffisientini hisoblaymiz
Shuni ham eslatib o’tish kyerakki, Djin koeffitsienti aholining yirik guruhlari (kam ta’minlangan 20 foiz, o’rtacha ta’minlangan 60 foiz va yaxshi ta’minlangan 20%) ichidagi notekislikni hisobga olmaydi.
Quyidagi misolni echish tavsiya etiladi.
Misol. 50 foiz aholining o’rtacha ta’minlangan qismi jamiyat daromadining 50 foizini oladi. 20 foiz eng kam ta’minlangan qismi 5 foiz daromadni oladi.
Berilgan ma’lumotlarga ko’ra Lorens egri chizig’i chizilsin va Djin koeffitsienti aniqlansin.
Qisqa xulosalar
Ishlab chiqarish omillari bozori deganda, mehnat, xom ashyo, kapital, yer va boshqa ishlab chiqarish resurslari bozori tushuniladi. Resurslar bozoridagi talab va taklif iste’mol tovarlari bozori ta’sirida shakllanadi. Shuning uchun ham resurslarga bo’lgan talab hosila talab bo’lib, firmaning ishlab chiqarish hajmidan va uning xarajatlariga bog’liq. Ishchi kuchiga bo’lgan talabni alohida firma uchun qaraymiz. Bozor (tarmoq) talabini aniqlash uchun tarmoqqa qarashli firmalar talablari yig’ib chiqiladi.
Ish haqi oshganda, ko’pchilik ko’proq ishlab, ko’proq daromad olishga harakat qiladi. Lekin, ish vaqti oshgan sari bo’sh vaqtning ham qimmati oshib boradi. Inson ma’naviy o’sishga ham intiladi. Demak, ish vaqtining o’sishi o’z chegarasiga ega. Nima uchun deganda, insonlar, ishlab topgan daromadini ko’proq zavq olish uchun, dam olishga sarflaydilar. Ish vaqti ma’lum vaqtgacha o’sgandan keyingi ish haqining o’sishi, ish vaqtini qisqarishiga olib keladi. Ish haqi oshganda o’rnini bosish samarasi hamda daromad samarasi mavjud bo’ladi


Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Kapital bozori va uning asosiy ko’rsatkichlari nimalardan iborat?
   
2. 
   Loyiha, investitsiya va investitsiyalash jarayonlarini xaraktyerlab byering.
   
3. 
   Qiymatni diskontirlashning mohiyati va ahamiyati nimada?
   
4. 
   Yer bozorining o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
   
5. 
   Yerning narxi qanday hisoblanadi?
   

1^ Birlashgan Millatlar Tashkiloti “Asosiy omillar” Toshkent. 2001.