10-mavzu. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish. Iqtisodiy renta

Daromadlarni differensiyalashuvi (xilma-xil bo’lishi, tabaqalashuvi). Shaxsiy daromadlarning tabaqalashuvining asosida ish haqining har xil bo’lishi yotadi. Ish haqining har xil bo’lishi esa quyidagi omillarga bog’liq: shaxslar qobiliyatining har xilligi, bilim darajasi, malakasi, tajribasi, mulkning va qimmatbaho qog’ozlarning notekis taqsimlanishi, ko’chmas mulkning notekis taqsimlanishi, ya’ni jamg’armaning notekis taqsimlanishi va hokazolar.
Bulardan tashqari daromadlarning notekis taqsimlanishida omad, qimmatli axborotga ega bo’lish, tavakkalchilik, shaxsiy va oilaviy munosabatlar ham ma’lum rol o’ynaydi. Ushbu omillarning ta’siri har-xil, ba’zi hollarda ular daromadlarni taqsimlashga qaratilgan bo’lsa, ba’zi hollarda notekislikni kuchaytiradi.
Daromadlarni notekis taqsimlanishi darajasini, chuqurligini aniqlashda Lorens egri chizig’idan foydalaniladi.
Lorens egri chizig’ini chizish uchun koordinata sistemasini chizamiz. Gorizontal o’q bo’yicha aholining yoki oilalarning foizlardagi ulushi ifodalanadi. Vertikal o’q bo’yicha - daromadlar foizi ifodalanadi (13.19-rasm).
Odatda aholini besh qismga bo’ladi, ya’ni besh kvintelga. Har bir kvintelga (beshdan bir qismiga) aholining 20 foizi kiradi. Aholining qismlari koordinata o’qiga eng kam daromadga ega bo’lgan qismidan boshlab to eng ko’p daromad oladigan qismigacha bo’lgan ketma-ketlikda joylashtiriladi.
Agar aholining barcha qismlari oladigan daromad bir xil bo’lsa, ya’ni daromad tekis taqsimlangan bo’lsa, u holda 20 foiz aholiga 20 foiz daromad to’g’ri keladi, 40 foiz aholiga 40 foiz daromad to’g’ri keladi va hokazo.