10-mavzu Islоmdagi mazhablar va yo’nalishlar Rеja

hanbaliylik. 

Islom dini tarqalgan hudud kengayib, turli millatlar va xalqlar shu dinni qabul 

qilganlaridan va uni o‘z hayotlari tarziga aylantirdilar. Diniy masalalarda turli 

qarashlarni paydo bo‘lishi va ularni hal qilish maqsadida musulmon olimlari 

katta rol o‘ynadi. 

Muhammad  payg‘ambar  (a.s.)  vafotlaridan  keyin  u  kishining  ishini  xalifalar, 

sahobalar,  so‘ng  tobeinlar  davom  ettirdilar.  Payg‘ambardan  keyin  u  kishining 

ishini  sunna  asosida  davom  ettirganlar  «sunniylar»  yoki  «ahli  sunna  val  jamoa» 

---

nomini  oldi.  Payg‘ambar  davrida  biror  masala  yuzasidan  savol  paydo  bo‘lsa, 

odamlar  darhol  shu  holatni  payg‘ambarga  etkazib,  o‘zlariga  aniq  javob  olganlar. 

SHuning  uchun  bu  davrda  ixtiloflar  bo‘lmagan.  Sahobalar  ko‘pchilikni  tashkil 

qilgan vaqtda ham ixtilofli masalalarni tez va oson hal qilganlar, ammo sahobalar 

davri tugab borishi natijasida musulmonlar orasida turli ixtiloflar ko‘paydi. 

Hijriy  ikkinchi  asrga  kelib  musulmonlar  orasida  shariatning  turli  masalalarni 

mustaqil echib bera oladigan olimlar paydo bo‘la boshladi. Ular turli masalalarni 

hal qilishda Qur’on oyatlari va hadislarni sharh qilib, shu bilan birga sahobalarning 

qilgan ishlarini o‘rganib, o‘shalar asosida hukmlar chiqarib berdilar.  

Olimlarning  atrofida  shogirdlari  ko‘payib,  ularning  qarashlarini  yozib, 

ommalashtirdilar. Buning natijasida mazhablar paydo bo‘ldi. SHu bilan birga ba’zi 

olimlarning  qarashlari  kengaymagani  sababli  ularning  qarashlari  mazhab 

darajasiga chiqa olmadi. 

«SHariat» so‘zi arab tilida ikki ma’noda qo‘llaniladi: «suvga olib boradigan yo‘l» 

va «to‘g‘ri yo‘l». Masalan, «So‘ngra (ey, Muhammad!), Biz sizni (diniy) ishdan