10-mavzu: Atom uchun Bor nazariyasi. Bor postulotlari. Frank va Gers tajribasi. Atom spektri. Redberg doimiysi va uning fizikaviy ma’nosi. Spin to‘g‘risida tushuncha. Bor nazariyasining kamchiliklari

F rank- Gers tajribasi. Nemis fizigi d.Frank va G.Gers elektronlarning gazlar atomlar bilan to‘qnashishini o‘rganib (1913) atomlar energiyasimiqdorining diskretligini aniqladilar.

12.1-rasm. Frank-Gers tajribasi qurilmasining sxematik ko‘rinishi

Vakuum idish simob bug‘i bilan to‘ldiring, bosimi 13 Pa (K) katod, 2ta S va S to‘r va anod A dan iborat. Elektron katod bilan S to‘r orasida tezlashtirishda S bilan anod o‘rtasida 0,5V potensial (katta bo‘lmagan) qo‘yilgan. 1 qismda tezlashtirilgan elektronlar 2 qismga o‘tadi va simob atomlar bilan to‘qnashadi. To‘qnashgandan keyingi elektronlarning energiyasi yetarlisi 3 qismga yetib anodga borib yetadi.Simob atomlari bilan noelastik to‘qnashgan elektronlar atomlarni qazg‘atadi. Bor nazariyasiga asosan har bir simob atomi aniq bir energiya olib ma’lum bir qo‘zg‘algan holatga o‘tadi. Agar atomda statsionar holat bo‘lsa, elektronlar simob atomlari bilan to‘qnashib o‘zining energiyasi porsiyalar bilan yo‘qotadi, bu porsiya energiyalar atomning statsionar holatlari to‘g‘ri keladi. Tajribalar natijalardan: tezlatuvchi potensial 4,86 V ga yetganda anod toki monoton ortadi maksimum ( 4,86V) orqali o‘tadi, so‘ngra pastga tushadi. Keyingi maksimumlar 2*4,86 V va 3*4,86V to‘g‘ri keladi. Katod va tur orasida kuchlanish 4,86V bo‘lgancha simob atomlar bilan elastik to‘qnashadi. bo‘lganda elektron energiyasi noelastik to‘qnashishiga yetarli bo‘ladi. Bunda elektronlar o‘zining kinetik energiyasisimob atomga beradi va uni qo‘zg‘atadi, bunday elektronlar anodga bormaydi. energiyani olgan simob atomi qo‘zg‘aluvchan holatga keyin esa oldingi holatga o‘tadi.
Borning II pastulotiga asosan yorug‘lik kvant nurlaydi. bo‘lsa nurlanishning to‘lqin uzunligi mkm ultrabinafsha nurlanish.