10 Mavzu : Afrikaning iqlimi va ichki suvlari. Reja: Afrikaning iqlimi

Tropik mintaqalar. Bu mintaqalar shimoliy va janubiy yarim sharlarning tropik kengliklariga to’g’ri keladi. Tropik iqlim mintaqasi Shimoliy Afrikada yaxshi rivojlangan bo’lib, u Sahroi Kabirning katta qismini egallagan. Sahroi Kabirning tropik iqlimi faqat materikda emas, balki butun dunyoda eng issiq va eng quruq iqlim hisoblanadi. Bu yerda yoz nihoyatda issiq bo’lganligidan hamda deyarli bulut bo’lmaydi. Quyosh toshloq va qumli cho’llarning yer yuzasini +70°,+80°S gacha qizdiradi, havo harorati +40°, +45°S gacha ko’tariladi. Kechasi esa yer yuzasi va havo tez soviydi. Mintaqa hududida mumkin bo’lgan bug’lanish miqdoridan, haqiqiy bug’lanish miqdori 20-25 marta katta. Yoz oylarida Shimoliy Afrikaning tropik iqlim mintaqasida quruq havo massasini keltiradigan shimoli-sharqiy passat shamollar hukmronlik qiladi. Qishda esa antisiklon rejim qaror topadi. Shunday qilib, yil bo’yi bu mintaqada yomg’ir hosil qiladigan va nam keltiradigan qulay sharoit vujudga kelmaydi. Yozda vaqti-vaqti bilan kuchli samum shamollari esib, qum bo’roni bo’lib turadi. Afrikaning janubiy tropik iqlim mintaqasi shimoliy tropik iqlim mintaqasiga qaraganda kichikroq maydonni egallaydi. Bu yerda yog’in shimoliy tropik cho’liga nisbatan ko’proq yog’adi. Bunga sabab janubiy tropik iqlim mintaqasiga Hind okeanidan esib turadigan janubi-sharqiy passat shamollari nam havo massasini keltiradi va yog’in miqdorini oshiradi. Mintaqaning g’arbida, Atlantika okeani sohillarida yog’in miqdori keskin kamayadi. Natijada okean bilan tutashib turgan Namib cho’li hosil bo’lgan. Tropik mintaqaning eng sharqiy qismida, Drakon tog’larining sharqiy yonbag’irlarida va Madagaskar orolining sharqida yomg’ir juda ko’p yog’adi (2000-3000 mm). Chunki, bu yerdagi tog’ yonbag’irlari to’siq vazifasini bajarib, okeandan keladigan nam havo massasini ushlab qoladi hamda yog’inning ko’p yog’ishiga sababchi bo’ladi. Janubiy Afrikaning tropik mintaqasida iqlimning ikki xil tipi - cho’l tropik (3A) va nam tropik (3B) iqlim tiplari vujudga keladi. Janubiy yarim sharda quruq tropik iqlim tipi Kalaxari botig’i uchun ham xarakterli. Ammo bu yerda Sahroi Kabirga nisbatan yog’in Hind okeanidan esadigan janubi-sharqiy passat shamollari hisobiga ko’p yog’adi.