10. Ma’ruza: Detallarning eskizlarini bajarish. Detallarning ish

 

Texnikaviy  rasm  – 

aksonometrik  proyktsiyalarni  tasvirlash,  ya’ni  parallel  yoki 

markaziy  proyeksiyalash  qoidalariga  asosan  jismning  o‘lchamlarini  ko‘zda 

chamalab  nisbatlarini  saqlagan  holda,  qo‘lda  bajarilgan  yaqqol  tasvirdir,  lekin 

chizmachilikda,  ko‘pincha  aktsonemetrik  proyeksiya  qoidalariga  binoan 

chiziladigan texnikaviy rasmlarni ishlatamiz. Texnikaviy rasm chizish badiiy rasm 

chizishga qaraganda oddiy va qulay bo‘lib, jismning rasmi, o‘lchamlari va umuman, 

jism  haqida  to‘la  ma’lumot  beradi.  Texnikaviy  rasm  chizishda  jismning  tuzilishi 

haqida  to‘la  ma’lumotga  ega  bo‘lish  maqsadida  uni  qirqib  tasvirlash  va      talab 

qilingan vaqtda unga o‘lchamlar ham qo‘yish mumkin. 

---

Texnikaviy  rasm  yordamida  yangi  loyihalanayotgan  detal,  yoki  buyumning  tez 

tasvirlash,  ikki  proyeksiya  yordamida  buyumning  texnikaviy  rasmini  chizib, 

noma’lum proyeksiyasini aniqlash, qirqim yoki kesimlarini chizish mumkin. 

Eskiz va texnikaviy rasmlar A3(297x210) yoki A4(297x420) formatlarda chiziladi. 

Ramka  va  asosiy  yozuv  grafalarining  chiziqlarini  ham  qo‘lda  chizishga  harakat 

qilish kerak. Aylana va ellipslarni chizish qiyin bo‘lishiga qaramay, texnikaviy rasm 

chizishda  sirkul  va  lekalolardan  foydalanish  mumkin  emas.  Faqat  aksonometrik 

proyeksiya o‘qlarining yo‘nalishini belgilab olishda, soyalash qiyin bo‘lgandagina 

uchburchakliklar  yoki  chizg‘ichlardan  foydalanishga  ruxsat  etiladi,  chunki 

texnikaviy  rasm  chizishning  asosiy  xususiyatlaridan  biri  rasm  va  chizma  chizish 

usullarini birga tatbiq etishdan iborat. 

Texnikaviy rasmlarni chizish uchun nasraning rasmi haqida asosiy tushunchalarga 

ega bo‘lish kerak. Bunda asosan narsaning tashqi ko‘rinishi va xossalariga ahamiyat 

berish zarur. Jismning rasmi va o‘lchamlari uning geometrik xossasi, rangi, og‘irligi, 

qattiq  yoki  yumshoqligi  va  boshqalar  jismning  fizikaviy  xossalari  bo‘ladi.  Biz 

asosan jismning geometrik xossalarini o‘rganamiz. Ma’lumki, har qanday buyum 

uzellar, detallar va geometrik sirtlarning yig‘indisidan iborat bo‘ladi. Demak, har 

qanday  detalning  tuzilishini

 

o‘rganish  uchun  uni  qanday  goemetrik  sirtlarning 

birikmasidan tashkil topganligini bilish muhim. Bunda chizmani, eskizni, texnikaviy 

rasmni tez va oson bajarish mumkin bo‘ladi. 

Badiiy rasm, asosan, kuzatish va tasavvur qilish bilan bajariladi. Narsaning 

ko‘rinishi bilan haqiqiy rasmi o‘rtasida katta farq bor. Shuning uchun texnikaviy 

rasm bajarishda predmet qanday ko‘rinishidan qat’iy nazar, uning haqiqiy rasmi 

tasvirlanadi. Bunday tasvirlash tasviriy rasm yoki narsani tasviri deb ataladi. 

9.1-rasm, a da markaziy (perspiktiva), 10.1-rasm, b da aksonometrik 

proyeksiyalash qoidasiga binoan bajarilgan texnikaviy rasmlar tasvirlangan