10-Amaliy mashg’ulot: Paxta yigʻishtirish mashinasi ishchi qismlari

10-Amaliy mashg’ulot:
Paxta yigʻishtirish mashinasi ishchi qismlari
Bu mashinalar tuzilishi va texnologik ish jarayonining bajarilish tartibiga ko‘ra, mexanik, pnevmatik, elektromexanik va boshqa turlarga bo‘linadi. Ulardan keng tarqalgani va amalda ishlatilayotganlari mexanik turi bo‘lib, ular o‘z navbatida, vertikal va gorizontal shpindelli mashinalarga bo‘linadi.

Pishgan paxtaning o‘ta ingichka tolasi kuchli darajada jingalaklangan bo‘lganligi tufayli, иg’adir-budur sirtli jismlargayopishuvchan bo‘ladi.

Vertikal shpindelli paxta terish mashinasining tuzilishi va ishlash jarayoni. Vertikal shpindelli paxta terish mashinalari ochilgan chanoqlardagi paxtani terish uchun mo‘ljallangan. Paxta terish mashinalari traktorga osma, yarimosma va o‘ziyurar ko‘rinishlarda ishlab chiqariladi. O‘ziyurar va osma mashinalar 3g’ildirakli, yarim osma mashinalari 4g’ildirakli shassiga o‘rnatiladi. Ayni vaqtda Respublikamizda yarimosma MX – 1,8 vertikal shpindelli paxta terish mashinasi ishlab chiqarilmoqda. Mashina qatorlar oralig’ini kengligi 90 sm bo‘lgan dalada 2 qatorga ishlov beradi. Mashina oldingi g’ildiraklari echib olingan traktor 1 ga o‘rnatilgan. Mashinaning ikkita orqa g’ildiraklari 4boshqariladigan qilingan. Terish apparatlari 3yetaklovchi 2 va boshqariladigan 4g’ildiraklar oralig’ida joylashgan. Apparatlar tergan paxtani ventilyator 5 so‘rib olib, bunker 6 ga uzatadi. Apparatlar bir – biriga nisbatan surib o‘rnatilganligi ularga texnik servis xizmatini ko‘rsatishni yengillashtiradi.

1- rasm. Ikki qatorli yarim osma vertikal shpindelli paxta terish mashinasi umumiy ko‘rinishining sxemasi:
a - yon ko‘rinish; b- ust ko‘rinishi; 1 –traktor; 2 –terish apparatlari; 3– boshqariladigan orqa g’ildiraklar; 4– ventilyator; 5- bunker.

Paxta terish mashinasining asosiy qismlari quyidagilardan iborat (1- rasm).

Mashinaning g’o‘za tegadigan qismlari maxsus to‘sqichlar bilan yopilgan bo‘lib, ochilgan paxtani to‘kilishdan saqlaydi.
G’o‘za shoxlarini barabanlar oralig’iga yo‘naltirish uchun terish apparati shoxlarni ko‘targich va yo‘naltirgichlar bilan jihozlangan. Mashinaning ishchi qismlariga traktorning quvvat olish validan tarqatish reduktori orqali harakat uzatiladi.
Terilgan paxta havo so‘rish sistemasi yordamida bunkerga o‘tadi. Mashina bunkeri ag’darma tipda bo‘lib, terilgan paxtani tirkama aravaga bo‘shatadi.
Suv sistemasi mashinaning shpindellarini yuvadi va bakka suv to‘ldiradi. Elektr jihozlari traktor dvigatelini ishga tushirish, uning ishini nazorat qilish, tungi smenada ish joyini hamda mashina qism va mexanizmlarini yoritish uchun mo‘ljallangan. Mashinani boshqaruvchi barcha vositalar traktor kabinasiga o‘rnatilgan.
Terish apparatini sxemasi 2- rasmda ko‘rsatilgan. Terish apparati 4 ta shpindelli barabanlar 2 dan iborat. Mashina yurishi yo‘nalishi ga nisbatan chap va o‘ng tomondagi barabanlarga ajratiladi.
O‘ng va chap barabanlar orasidagi bo‘shliq terish zonasi, kamerasi yoki barabanlar jufti orasi ishchi tirqish deb ataladi. Oldingi barabanlar orasidagi ishchi tirqish orqa barabanlar orasidagi tirqishdan birmuncha kengroq o‘rnatiladi. Birinchi qator barabanlarini oldiga g’o‘za tupi shoxlarini ko‘tarib ishchi tirqishga yo‘naltiradigan g’ilof 1 lar qo‘yilgan. Barabanlarga 12 tadan diametri 24 mm bo‘lgan shpindel 6 lar o‘rnatilgan. Shpindellarni terish kamerasi (zonasi)da o‘z o‘qlari atrofida aylantirish uchun tashqi tasma 14lar qo‘yilgan. Barabanning terish zonasiga qarama – qarshi tomonida ajratish zonasi mavjud. U yerda terish zonasida shpindelga o‘ralgan paxta undan echilib, ajratilib olinadi. Ajratish zonasida shpindelni teskari tomonga aylantirish maqsadida ichki tasmalar, teskari aylanayotgan shpindel tishlariga ilingan paxtani sidirib ajratish uchun cho‘tkali ajratkichlar o‘rnatilgan. Ajratish zonasi tashqari tomondan eshik 4 lar bilan yopilgan. Ajratilgan paxtani pnevmotransport qilishga tayyorlaydigan qabul kamera 3 lari xizmat qiladi.
Terish apparati ikki seksiyaga ajratilgan, o‘ng barabanlar o‘rnatilgan ramka qo‘zg’atilmaydigan etib bikir joylashtirilgan. Chap tomondagi barabanlar o‘rnatilgan ramka sxemadagi E sharniri atrofida tashqariga 40⁰ gacha ochiladigan qilingan (servis xizmati uchun). Ikkala seksiya ramkalari bir – biriga ikkita prujina 10 lar bilan tortilib turadi.