1. Ўзгариш, ҳаракат, тараққиёт ва ўзаро алоқадорлик тушунчалари. Тараққиёт тўғрисида турлича назария, усул ва

Эклектика. Диалектик тафаккур усулига муқобил бўлган тафаккур усулларидан яна бири бу эклектикадир.
Эклектик тафаккур усули ҳам дастлаб қадимги юнон фалсафасида юзага келади. Эклектик тафаккур усули, айниқса, ўрта аср фалсафаси ва янги замон фалсафаси схоластиклари қарашларида кенг қўлла-нилади. Эклектик тафаккур усулида нарса ва ҳодисаларнинг муҳим ва номуҳим, асосий ва асосий бўл-маган хусусиятлари, улар ўртасидаги боғланишлар механик равишда бирлаштирилиб, қуриштирилиб ифодаланади. Нарса ва ҳодисаларга, уларнинг боғланишларига конкрет (аниқ), муайян макон ва замонда, муайян вазият ва шарт-шароитда ёндашмаслик улардаги асосий ва иккинчи даражали то-монларни ҳисобга олмаслик асосида эклектик тафаккур усули пайдо бўлади. Эклектик тафаккур усули, айниқса, раҳбарликда раҳбарнинг амалий ва назарий фаолиятида, унинг турмуш илгари сўраётган масалаларни тўғри ҳал қилишига катта ҳалақит беради. У бунда нарса ва ҳодисаларни, уларни тугдирган ҳаётий муаммоларнинг қайси бири муҳим, қайси бирини биринчи навбатда ҳал қилишни билмайди, у воқеалар занжиридаги асосий халқларни асосий бўлмаганлардан ажрата олмайди. Эклектик тафаккур усули турли соҳаларда турлича кўринишларда намоён бўлади. Эклектик тафаккур усу­ли асосида ҳам формал мантиқ қонунларидан нотўғри фойдаланиш, нарса ва ҳодисалар моҳиятига юзаки ёндашиш ётади. Натижада, догматик тафаккур қарор топади. Догматика. тафаккур фалсафадаги амалиёт ва фаннинг янги маълумотларини ҳисобга олмай, конкрет макон ва замон билан боғлиқ бўлмаган, ўзгармас тушунчалар ва қоидалар билан иш кўрувчи тафаккур усулидир. Догматик тафаккуррнинг асосини метафизика ташкил қилиб, у дастлаб со­фистик тафаккур усулига қарама-қарши ўлароқ вужудга келади. Догматик тафаккуррнинг пайдо бўли­ши тарихан метафизик усулнинг қарор топиши ва ривожланиб бориши билан боғлиқдир. Дастлаб табиатшунослик фанлари соҳасида табиатни текшириш усули сифатида пайдо бўлган метафизика «табиатдаги буюмлар ва жараёнларни бир-биридан ажратилган ҳолда, улар ўртасидаги умумий боғланишдан ташқарида текширишга ва шунинг натижасида, уларни ҳаракат ҳолатида эмас, балки ҳаракатсиз ҳолатида, муҳим даражада ўзгарадиган нарса сифатида эмас, балки ўлик нарсалар сифатида текширишга» кишиларни одатлантириб қўя бошлайди. Бундай текши­риш ва тушуниш бора-бора ўзига хос догматик тафаккур усулини вужудга келтиради.