1. Ўзбекистон тарихи фани предмети ва уни ўрганишнинг назарий услубий асослари, манбалари ва аҳамияти

39. Советлар даврида Бухоро амирлигининг ва Хива хонлигининг ағдарилиши.
Халқ оммаси амир ва хон орнига инсофлироқ ва адолатлироқ хукмдорга эга болишни истар эдилар. Улар концитутсиявий монархия тузуми доирасида ислоҳотлар отказиш ёлибилан адолатҲ ва инсонпарвар жамият қуриш мумкин, деб ишондилар. 1917-1920 йиллар давомида Хива хонлиги ва Бухоро амирлигида ривожланиб келган демократик ҳаракатлар кенгайди, ислоҳотчилик талаблари амалиётда мужассамлашди. Ёш бухороликлар ва ёш хиваликлар аввало юқоридан туриб демократик ислоҳотлар отказиш ёлибилан хонликларнинг ижтимоий тараққиёт ёлида ривожланишини таъминлашга ҳаракат қилдилар. «Ёш хиваликлар» хон олдига қойилажак талабларни ишлаб чиқдилар ва бу манифец матни 1917 йил 5 апрелда эълон қилинди. Хон Мажлис чақиришга ва бошқа ислоҳотлар қилишга розилик билдирди. Хон ҳокимияти чеклаб қойилди. Натижада, Хива хонлигида аҳвол мураккаблашди, Асфандиёрхон Жунаидхонга хонликни биргаликда бошқариш ва болшевикларга қарши кураш олиб боришни таклиф этди. Хон Жунаидхонни қошинилар қомондони қилиб тайинлади ва мамлакатдаги бутун ҳокимиятни унга топширди. Орадан коп отмай, Асфандиёрхон длдирилди ва тахтга Саид Абдуллахон отирди. ТАССР билан Хива хонлиги ортасида қуролли тоқнашув кучайиб борди. Хоразмга қарши фитна-хужумларни тўхтатиш учун Жунаидхон 1919 йил апрелида совет ҳокимияти вакилларига мурожаат қилди. 9 апрелда Хива яқинидаги Тахтада битим имзоланди. Унда, чунончи, совет хукумати (Россия) Хоразм ахолисининг муцақиллигини тан олади, дейилган эди. Аммо Хоразмга қарши тажовузкорликлар тохтамади, болшевиклар Хоразм халқи инқилоб учун этилди, деб ёрдамга шошилдилар. Оқибатда, 1919 йил 23 декабрда совет қошиниларининг хонлик ҳудудига боцириб кириши бошланди, 1920 йил февралида Хивани олдилар ва қизил аскарлар қисмлари ҳамда ёш хиваликлар тазйиқи оцида Саид Абдуллахон тахтдан воз кечди. Сҳу тариқа, қизил армия қисмлари ёрдамида Хивада давлат тонтариши амалга оширилиб, монархия тузуми агъдариб ташланди. 2 февралда янги хокимият урнатилVи эълон килинди. Ёш хивалик/+ иборат муваккат хукумат эски, хон давридаги бошкарув махкама/ини таркатиб юбориш, янги хокимият орVги, конун коида/ини жорий килишга киришди. Халк норозилик/и ташкил этилди. Хон даври солик/ини бекор килиш, судлов, вакф мулк/и, пул муомала/и, янги солик/ тугрисидаги бир катор декрет/ шошилинч кабул килинди. 26 апрел куни халк вакил/ик Бутунхоразм 1 курултойи Хоразм халк Совет республикаси (ХХСР) тузилVи эълон килинди, республика хукумати – нозир/ совети тайинланди. Курултойда республика Конст.яси тасдикланди. Хукумат раиси этиб ёш хивалик/+ Полвонниёз Хожи Юсупов, у= муовин/и килиб Жуманиёз Султонмуродов ва туркман Кушмамедхон Сапиев сайланди/.Хоразм Рес.каси Конс.яси 1 Бутунхоразм халк курултойида кабул килинV булса хам, бу масала такрор курилди. 3 курултойда (1922 й июль) Конс.я тула.тукис кабул килинди, аммо 4 курултой (1923 й октябр) унга жиддий узгартириш/ киритди. Бунда гоявий.сиёсий кураш/ уз аксини топди. Хокимиятни дастлаб ёш хивалик/ партияси бошкарди. У= сиёсий йулини 1920 й 8 апрелда кабул килинV «Хева инкилобий партияси дастури» хамда 30 апрелда кабул килинV рес.ка конс.яси белгилади. Яна бир сиёсий партия хоразм компаритяси эди. У хон хокимияти агдарилV+ сунг Туркистон большевик/и хомийлиги остида ташкил топди, сул экстремистик сиёсатни утказиш воситасига айланди. Хразм компартияси= 1 курултойи 1921 йил 10.11 декабрда утиб, у= аъзо/и сони 1200 кишини ташкил килди.