1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Икки тизим
- Орф ва Кодай усулларининг ўзаро уйғунлашуви 
Бу-усулнинг моҳияти қуйидагидан иборат: болаларни ўйинга жалб этиб 
(масалан, қарсак чалиш, тарелкалар, қўнғироқчалар, бубенларни уриб товуш 
чиқариш), педагоглар уларда мусиқа бўйича малакаларни ҳосил қиладилар
.
 

---

74 
мамлакатларидан келган муаллимлар мусиқа педагогикаси масалаларига 
бағишланган халқаро семинарларда унинг тизими билан яхшироқ танишишга 
имконига эга бўладилар. 
Ўткир қобилиятга эга мусиқачи, моҳир психолог, олийжаноб ва 
хушчақчақ инсон, ўта фаросат соҳиби бўлмиш Пьер ван Хауве бир зумда ҳам 
биринчи синф ўқувчилари билан, ҳам турли ѐшдаги болалар билан ва 
шунингдек, ўзини ўраб турган ҳамма кишилар билан ҳам тил топа олади. 
"Мусиқа шодлик улашиши лозим" - бу Пьер ван Хауве ҳаѐтидаги асосий 
шиордир. 
3.7. Руминия, Чехияда мусиқа тизими. 
Руминия халқ анъаналарининг ривожланиши З.Кодай, К.Орф, Е.Жак-
Далкроз, Е.Виллем усулларини ижодий ўрганиш билан уйғунлашиб кетган. 
Бухарест Консерваторияси қошидаги мусиқали - педагогик тадқиқотлар 
кабинети мамлакатда мусиқий тарбия тизимини мукаммаллаштиришнинг 
қатор лойиҳаларини ишлаб чиқди. Бу лойиҳалар умумтаълим ва мусиқа 
машғулотларини ягона ўқув тарбиявий жараѐнда мужассам этишига 
асосланган. Руминиядаги мусиқий тарбия тизимидаги ижобий томони 
шундан иборатки, ўқувчиларнинг эстетик тарбиясига яхлит муносабат бўлиб, 
унда мусиқага етакчи ўрин ажратилган, мусиқий тарбиянинг энг муҳим 
таркибий қисми- хор қўшиқчилиги бўлиб, у ҳамма болалар учун мос бўлган 
мусиқа ижрочилиги ҳисобланади. 
Чехияда мусиқа таълими. 
Чехиядаги мусиқий тарбия ҳозирги замон 
мусиқали - педагогик илми ва назарияси ютуқлари асосида ривожланмақда. 
Бу жараѐнда ҳаваскорлик мусиқа ижрочилиги анъаналарининг тикланиши, 
замонавий шахснинг мусиқавий эҳтиѐжларига жавоб берадиган, оммавий 
маданиятнинг таркибий қисми ҳисобланган оммабоп мусиқанинг янги 
услубини яратиш муҳим омил ҳисобланади. Ҳозирги замон чех мусиқа 
педагогикаси ўқувчиларнинг мусиқий - ижодий фаоллигини оширишга, 
уларнинг мусиқий тафаккури, хаѐли, хотираси, мусиқани ҳиссиѐт орқали 
идрок этиш имкониятларини ривожлантиришга қаратилган. 
Мусиқий тарбияда болаларнинг мусиқали - ижодий фаоллигини 
кўтариш мақсадида мусиқий машқларнинг тўрт тури жорий этилган: куйлаш 
(овозни, мусиқа ўқувини ривожлантириш, мустақил куйлаш), мусиқа 
чолғуларида ижро этиш (бирор мусиқий чолғуни ўзлаштириш ҳамда ансамбл 
ижроси), тинглаш (болаларнинг мусиқий қобилиятини ривожлантириш), 
ўйин-рақс (нафис ҳаракатни ривожлантириш). 
Чехияда болаларнинг мусиқавий ривожи беш босқичдан иборат. 4-6 
ѐшдаги болаларга ўйинга асосланган мусиқа ўргатилади. Бошланғич синфлар 

---

75 
(6-9 ѐш)да мусиқали ўйин маълум қоидалар билан тўлдирилади. 1-3 
синфларда мусиқий тарбияга ҳафтада 1 соат ажратилади. 
Ўрта ѐшли ўқувчиларда хор жамоасида ѐки бирор чолғу ансамблида 
иштирок эта олиш малакалари шаклланди. 4-6 синфларда мусиқий тарбияга 
ҳафтада 2 соат ажратилади. 
Юқори синфларда эса усмирлар мусиқа ўрнида мустақил йўл топа 
олишини ўрганишади. 7-9-синф ўқувчилари мусиқа билан ҳафтада 1 соат 
шуғулланади; бундан ташқари фақўлтатив асосида хор қўшиқчилиги ва 
чолғу ансамбли машғулотлари ҳафтада 2 соатдан олиб борилади. 
16-19 ѐшдагилар мусиқий тарбияни махсус ўқув юртлари - тўрт 
йиллик гимназияларда давом эттирадилар. 
Ўқишнинг дастлабки икки йили давомида мусиқа дарслари ҳамма 
учун мажбурий бўлиб, эстетик тарбияси дарслари билан навбатма-навбат 
олиб борилади. Учинчи ва тўртинчи йилга келиб, мусиқий тарбия фақултатив
ўқув фани сифатида ўтилади. 
Бундан ташқари, ҳар бир ўқувчига, хор жамоаси ѐки чолғу ансамблида 
иштирок этиш ѐки мусиқа клубларида ишлаш имкони берилади. Ушбу 
тизимдан ташқари, Чехияда мусиқий истедодли болалар учун махсус мусиқа 
мактаблари ҳам мавжуд. Булардан ташқари, болалар якка тартибда, халқ 
санъати мактаблари, мусиқа тўгараклари, маданият уйлари ва хусусий 
мусиқа ўқув юртларида мусиқа таълимини олишлари мумкин. 
Чехиядаги мусиқий тарбия - ўзгариб турувчи тизим бўлиб, таълим
ўқув фанига, педагогнинг мақсад ва ниятлари ҳамда ўқувчининг шахсий 
хусусиятларига мослаштирилган. 
Мусиқий тарбия дарслари миллий фолклор хорижий мамлакатлар 
халқ мусиқаси, мумтоз ва замонавий мусиқага асосланган. Бадиий асарни 
фаол кузатиш, тасаввур қилиш, ундаги кечинмаларни бошдан кечириш ва 
англаш орқали мусиқага йўл очилади. 
Мусиқани ўргатишда аудио - визуал воситалари, Прага радиосининг 
мактаб радио дастурлари жалб этилади. 
Чехия 
замонавий 
мусиқий 
тарбия 
тизими 
педагогиканинг 
шакллантирувчи ва фаоллаштирувчи соҳа сифатида ривож топмоқда.