1. Yorug`likning tabiati. Yorug`lik to`lqinlarining monoxromatikligi va kogerentligi. Fotometrik kattaliklar

YORUG`LIK OQIMI: YORUG`LIK MANBAINING NURLANISH OQIMI DEB, VAQT BIRLIGI ICHIDA HAMMA YUNALISHDA NURLANAYOTGAN YORUG`LIK ENERGIYASIGA MIQDOR JIHATDAN TENG BO`LGAN FIZIK KATTALIKKA AYTILADI, YA’NI

Ф= W/t , W-yorug`lik energiyasi

Biror sirtga tushayotgan nurlanish oqimi shu sirtning S yuziga uning fazodagi vaziyatiga va nurlanish manbaigacha bo`lgan masofaga bog`liq.

Yorug`lik kuchi: Manbaning yorug`lik kuchi deb bir birlik fazoviy burchak ostida chiayotgan yorug`lik oqimiga miqdor jihatdan teng bo`lgan fizik kattalikka aytiladi.

I= Ф/ω ω -fazoviy burchak

SI tizimida yorug`lik kuchining birligi kandela (lotincha sham demakdir).

Yorug`lik oqimining SI tizimidagi o`lchov birligi

[Ф]=[I]*[ ω ]=1kd*1str=1lyumen

1 lyumen deb, yorug`lik kuchi 1kandelaga teng bo`lgan nuqtaviy yorug`lik manbaidan 1steradian fazoviy burchak ostida nurlanadigan yorug`lik oqimiga aytiladi.

Yoritilganlik: Biror sirtga tushayotgan yorug’lik oqimi Ф ning shu sirt yuzi S ga nisbati bilan o’lchanadigan kattalikka aytiladi.

E= Ф/S

Yoritilganlik birligi lyuks=1lm/1m2 Lyuks-yorug’lik oqimiga normal bo’lgan 1m2 sirtda bir tekis taqsimlangan 1lm yorug’lik oqimidan hosil bo’ladigan yoritilganlikdir.

Yorug`lik interferensiyasi. Yorug`lik murakkab hodisadir: ba’zi hollarda u o`zini elektromagnit to`lqin kabi tutadi, boshqa hollarda esa, maxsus zarralar(fotonlar) oqimi kabi tutadi. Dastlab yorug`likning to`lqin tabiati bilan bog`liq bo`lgan hodisalarni ko`rib chiqamiz.Ma’lumki elektromagnit to`lqinda to`lqin tarqalishiga perpendikulyar yo`nalishida ikki vektor- elektr maydon kuchlanganligi (E) va magnit maydon kuchlanganligi vektorlari (H) tebranadi. Тajribalar ko`rsatadiki, yorug`likning fizialogik fotokimyaviy, fotoelektrik va boshqa tasirlarini elektr vektorning tebranishlari vujudga keltiradi. Shuning uchun yorug`lik vektori haqida gapirganimizda asosan elektr maydon kuchlanganligi vektorini ko`zda tutamiz. Yorug`lik vektori amplitudasi modulini A xarfi bilan belgilaymiz. Bir xil chastotali ikkita to`lqin qo`shilganda fazoning biror nuqtasida bir xil yo`nalgan(1)(2)tebranishlarni uyg`otyapti, deb faraz qilaylik berilgan nuqtadagi natijaviy tebranish amplitudasi quyidagi formuladan topiladi.(3)Тo`lqinlar kogerent bo`lmaganda a<sub>2</sub>-a<sub>1</sub> uzluksiz ravishda o`zgaradi va xar qanday qiymatni bir xil extimol bilan qabul qila oladi. Shu sababli cos(a₂-a₁) ning vaqt bo`yicha o`rtacha qiymati nolga teng.

Bu holda (4)Yorug`lik intensivligi 1 (ya’ni to`lqinining tarqalish yo`nalishiga perpendikulyar maydonchaning yuza birligi orqali o`tadigan vaqt bo`yicha o`rtacha yorug`lik oqimi) yorug`lik to`lqini amplitudasining kvadratiga proporsional IA2 bo`lgani uchun kogerent to`lqinlar ustma-ust tushgandagi intensivligi har bir to`lqin alohida hosil qiladigan intensivliklarni yig`indisiga teng bo`ladi, degan xulosaga kelamiz.

I=I₁+I₂ (5)

to`lqinlar kogerent bo`lganda cos(a₂-a₁) ning qiymat vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi, lekin fazoning xar bir nuqtasida o`z qiymati bo`ladi, ya’ni