1. Yetaklovchi valdagi quvvatni aniqlash Bu yerda yuritmaning foydali ish koeffisienti

II. REDUKTORNING TISHLIG‘ILDIRAKLARINI HISOBLASH.

Reduktorning sekinyurar pjg’onasi xisobi
Reduktorning tishli g‘ildiraklariga material tanlash.
Uzatmaning o‘lchamlariga vazifada alohida talab qo‘yilmanligi sababli o‘rtacha mexanik hususiyatlarga ega bo‘lgan material tanlaymiz [Jadval 3.3.[1]]:
Shesterniya uchun – Shesterniya tayyorlash uchun odatda bo‘nakning diametric 90mm. gacha tavsiya etiladi, ya’ni d₁≤90mm. Unda Jadval 3.3.[1] dan po’lat 45 rusumli materialni tanlaymiz. Po’lat 45 quyidagi tasnifga ega:

• 
  chidamlilik chegarasi
  
• 
  oquvchanlik chegarasi
  
• 
  qattiqligi (o‘rtacha) HB=230
  
• 
  termik ishlov berish -yahshilash
  

Tishli g‘ildirak uchun - tishli g‘ildirak uchun odatda bo‘nakning diametri 100500mm tavsiya etiladi, ya’ni d₂≥(100500)mm Unda jadval 3.3[1]dan po‘lat 45 rusumli materalni tanlaymiz. Bu hol uchun, ya’ni po‘lat 45 uchun
- chidamlilik chegarasi
- oquvchanlik chegarasi

• 
  qattiqligi (o‘rtacha) HB=200
  
• 
  termik ishlov berish -normallashtirish
  

Tishli g‘ildirakning qattiqligi shesterniyaning qattiqligidan 30 birlik kam bo‘lishi lozim. Ruhsat etilgan kontakt kuchlanish bu erda _Hlimb- tayanch sikllari soni bo‘yicha kontak chidamlilikning chegarasi. Jadval 3.2[1] dan tishlar yuzalarining qattiqligi HB350 va termik ishlov berilgan (yahshilangan) uglerodli po‘lat uchun
K_HL- reduktordan uzoq muddat foydalanilganda o‘rinli bo‘lgan, tayanch yuklanishdan yuklanish sikllari katta bo‘lgandagi umrboqiylik koeffisiyenti. K_HL=1 deb qabul qilinadi. [S_H] – xavfsizlik koeffisiyenti. [S_H]=1,1. Qiya tishli g‘ildiraklar uchun ryhsat etilgan kontakt kuchlanish. ifoda orqali aniqlanadi.
Shesterniya uchun:
Tishli g’ildirak uchun:
Unda ruhsat etilgan kontakt kuchlanishning hisobiy qiymati.
Talab etilgan [_H]≤1,23[_H2] shart bajarildi, ya’ni
409,2mPa≤1,23427,3 mPa
409,2mPa≤525,6 mPa ni tashkil etdi.
Tishli g‘ildiraklar vallarda simmetrik joylashgan bo‘lsa ham tish toji bo‘yicha yuklamani notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisiyent K_Hni kattaroq – ya’ni tishli g’ildiraklar vallarda nosimmetrik joylashgan xolat uchun jadval 3.1[1]dan K_H=1,25 deb qabul qilamiz. Qiya tishli g’ildiraklar uchun o‘qlararo masofa bo‘yicha tish toji kengligi koeffisiyentini deb qabul qilamiz [1]36bet].
Tishlarning faol yuzalarining kontakt chidamliligi sharti bo‘yicha o‘qlararo masofani aniqlaymiz
bu yerda K_a- o‘qlararo masofa koeffisiyenti, qiya tishli g‘ildirakli uzatma uchun K_a=43.
U_p- reduktorning tezyurar pog’onasi uzatish nisbati
T₂- reduktorning oraliq validagi burovchi moment.(Hisoblash kam yuklanmali tishli g‘ildirak uchun olib boriladi. Bizda T₃= 10³Nmm)

Topilgan qiymatni tavsiya etilgan standart qiymat bilan almashtiramiz. Standart qiymatdan eng yaqinrog‘ini tanlaymiz, [1, 36 bet] bu a_w=…… mm. tishlashishning normal moduli qiymatini quyidagicha aniqlanadi:

Normal modulni m_n=…. deb qabul qilamiz. [1.36bet]
Tishlarning qiyalik burchagini oldindan =10⁰ deb qabul qilamiz va shesterniya hamda tishli g‘ildiraklarning tishlari sonini aniqlaymiz.
Shesterniya.

z₃=…… deb qabul qilamiz
Tishli g’ildirak.
z₄=z₃u_r= z₄=…….
Shunday qilib z₃=……. z₄=…….. ni qabul qilamiz.
Tishlarning qiyalik burchagini qiymatini aniqlashtiramiz


Qiya tishli g’ildiraklarda tishlarning qiyalik burchagi (8⁰15⁰) bo‘lishi kerak va bizning hisobimiz bunga mos keladi.
Shesterniya va tishli g‘ildirakning asosiy o‘lchamlarini aniqlaymiz.

• 
  Bo‘luvchi diametrlar:
  

Tekshiramiz.

Tishlar balandligi bo‘yicha diametrlar:


Tishlar asosi bo‘yicha diametrlar:


G‘ildirakning eni

Shesterniyaning eni

Diametr bo‘yicha shesterniya enining koeffisiyntini aniqlaymiz

G‘ildirakning aylanma tezligi va uzatmaning aniqlik darajasini hisoblaymiz

Bunday tezlikda (v=10 m/s gacha) qiya tishli g‘ildiraklar uchun 8 - darajali aniqlik olinadi [1,32 bet]
Yuklanish koeffisiyenti K_H=K_HK_HK_Hv ifoda orqali aniqlanadi. Bu erda K_H ning qiymati jadval 3.5 [1] dan berilgan bo’lib , qattiqlik HB≤350 va tayanchlarga nisbatan g‘ildiraklarning nosimmetrik joylashuvini tasmali uzatmaning taranglashuvidan yetaklovchi valni (reduktorni) egilishini hisobga olinganda K_H=1,12 olindi v=……m/s va 8 darajali aniqlikda jadval 3.4 dan [1] K_H=…….. Jadval 3.6 dan [1] qiya tishli g‘ildiraklar uchun v≤…… m/s xolatga K_Hv=…… to‘g‘ri keladi. Shunday qilib

G’ildirakdagi kontakt kuchlanishlarni tekshiramiz.

Topilgan _H=……. mPa [_H] dan kam, yani ……..<[_H]=……… mPa demak chidamlilik sharti bajarildi. Ishlashdagi ta’sir etuvchi kuchlarni aniqlaymiz.

• 
  aylanma kuch
  

• 
  radial kuch
  

 - ilashish burchagi =20⁰ deb olinadi.

• 
  O’q bo’ylab yo’nalgan kuch
  

Tishlarni egilish kuchlanishi bo’yicha chidamliligini tekshiramiz
yuklanish koeffisiyenti K_F=K_FK_FV.
Ifodadagi K_F-jadval 3.7 dan [1] , qattiqlik HB=350 va g‘ildiraklarni tayanchlarga nasbatan no simmetrik joylashgan holati bo‘yicha olinadi. deb olamiz, K_FV esa jadval 3.8 dan [1] 8 darajadagi aniqlikdagi qiyatishli tish uchun qattiqlik HB≤350 tezlik v=….m/s gacha bo‘lgan holat bo‘yicha olinadi. K_FV=…… deb olamiz. Shunday qilib

Tishning shaklini hisobga oluvchi koeffisient Y_F-ekvivalent tishlar soni z_v ga bog‘liq bo‘ladi
Shesterniyada
G‘idirakda
Unda Y_F3=…….. – shesterniya uchun
Y_F4=……… – g’ildirak uchun ([1] 42 bet)bo’ladi.
Y_ va K_F - koeffisiyentlarni aniqlaymiz:


bu erda _ - chetki qirralarni qoplash koeffisiyenti
n – aniqlik darajasi
Egilishga tekshirishda ruhsat etilgan kuchlanish quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

Jadval 3.9 dan [1] yahshilangan po‘lat 45 uchun qattiqlik HB≤350 da

Shesterniya uchun

G‘ildirak uchun

Havfsizlik koeffisiyenti

Jadval 3.9 dan [1] yahshilangan po‘lat 45 uchun [S_F]’=1,75 va shpampovka va pokovkalar uchun [S_F]’’=1, demak

Tishli g‘ildiraklar uchun egilishdagi ruhsat etilgan kuchlanishlarni aniqlaymiz.
Shesterniya uchun

G‘ildirak uchun

Egilishga tekshirishni tishli g‘ildiraklarning qaysi birida kam qiymatga ega bo‘lsa shunisi uchun o‘tkaziladi ni qiymatini aniqlaymiz
- Shesterniya uchun
- G‘ildirak uchun
Bu erda g‘ildirak uchun kam qiymatga ega bo‘ldi, shuning uchun egilishga tekshirishni g‘ildirak uchun o‘tkazamiz.

Chidamlilik sharti bajarildi.