1. Yassi chuvalchanglar (plathelminthes) tipi. Jigar qurtlarining (Fasciola sp.) biologik xususiyatlari

Metagonimuslar (Metagonimus). Metagonimuslardan - Metagonimus yokogawai ning uzunligi 1-2,5 mm atrofida (27-rasm).

27-rasm. Metagonimus yokogawai: 1-og’iz so’rg’ichi, 2-ichagi, 3-qorin so’rg’ichi,
4- urug’ yo’li, 5-bachadon, 6-urug’ qabul qiluvchi, 7-tuxumdon, 8-sariqdonlari, 9-urug’donlari.

Metagonimus odam, mushuk, it, cho'chqa va boshqa yirtqich sutemizuvchilaming ingichka ichagida parazitlik qiladi. Bu parazit bilan kasallangan asosiy xo'jayinlari axlatlari orqali tashqi muhitga tuxumlarini chiqaradi. Metagonimusning oraliq xo'jayinlari chuchuk suv shilliqqurtlari va qo'shimcha xo'jayinlari har xil turga kiruvchi baliqlar (zog'ora baliq, leshch, laqqa baliq, do'ng peshona, gulmoy baliq va bosh.) hisoblanadi. Metatserkariylar baliqlaming tangachalarida, suzgich qanotlarida, jabralarida va teri osti yog' qavati hujayralarida hamda muskullarida joy-lashadi.

Odam va yirtqich sutemizuvchilar metatserkariylar bilan zararlangan baliqlarni iste'mol qilishi natijasida parazitni o'zlariga yuqtiradi. Metagonimoz qo'zg'atuvchilari bilan asosan Xitoy, Yaponiya, Janubiy Koreya, Koreya Xalq Demokratik Respublikasi va Filippin orollari atrofidagi aholi ko'proq zararlanadi-lar. MDH da esa Amur daryosi suv havzalari atrofidagi odamlarda uchrab turadi. Odamlar asosan xom baliqlarni yeyishlari oqibatida kasallanadi.
Metagonimoz qo'zg'atuvchisini aniqlash, bu parazit bilan kasallangan odamlar-ni davolash va profilaktik chora-tadbirlarni olib borish opistorxoznikiga o'xshash. Kasallangan odamlar naftamon va kombantirin kabi dorilar bilan davolanadi.
Shistosomalar(Schistosoma)ning tuzilishi va biologik xususiyatlari. Trematodalar sinfi orasida odam va hayvonlarning xavfli parazitlaridan yana bir guruhi qon ikki so’rg’ichlilari - shistosomalar (Schistosoma, Orientobilharzia va boshqalar) hisoblanadi. Shistosomalar qon parazitlari bo’lib, odam va hayvonlarning qorin bo’shlig’idagi yirik vena qon tomirlarida, shuningdek, buyrak, qovuq venalarida parazitlik qiladi. Asosan issiq iqlimli mamlakatlarda, ya’ni Afrika, Osiyo va Janubiy Amerikada keng tarqalgan.
Ular ayrim jinsliligi bilan boshqa trematodalardan farq qiladi. Erkagining tanasi ancha yo’g’on, 10-15 mm uzunlikda bo’ladi, ularning qorin tomonida maxsus tarnovsimon chuqurchasi bo’lib, unga uzun (20 mm dan ortiq) va ingichka urg’ochisini joylashtirib birga yashaydi. Shistosomalarning so’rg’ichlari kuchsiz rivojlangan yoki butunlay bo’lmaydi.
Shistosomalar, ya’ni qon ikki so’rg’ichlilari biogel-mintlar bo’lib, ularning rivojlanishida oraliq xo’jayin sifatida planorbis urug’iga mansub suv mollyuskalari qatnashadi (28-rasm).
U rg’ochi chuvalchang odam qon tomiri devorini yemirib, qovuq devorining biriktiruvchi to’qimasiga tuxum qo’yadi. Buning natijasida qovuq yallig’lanadi va kasallanadi. Miratsidiy lichinkasi bo’lgan tuxumlari ichak va siydik pufagi devorlarini teshib, uning bo’shlig’iga, undan xo’jayin axlati va siydigi orqali tashqariga chiqadi. Suvga tushgan tuxumlardan miratsidiy chiqib, oraliq xo’jayini - qorinoyoqli mollyuskalar tanasiga kirib oladi.