1. Yarim o`tkazgichlar va ularning xususiyatlari

  Yorug’lik diodlari

• Bunday diodlar n-p o’tishli yorug’likni nurlantiruvchi yarim o’tkazgichli asboblar turkimiga kiradi va elеktr enеrgiyasini bеvosita kogirеnt bo’lmagan yorug’lik nurlanishiga o’zgartirish uchun mo’ljallangan. zarrachalarning turli xil utishlari ma’lum utkazuvchanli zonasida aksеptorlarga yoki donor zonasida valеnt zonalariga utish chuqur joylashgan. Yorug’lik diodlarining nurlanish spеktiri taqiqlangan zona kеngligiga aralashma turi va konsеntrasiyasiga bog’liq hamda va infraqizil nurlanishi sog’asida yotishi mumkin. Shuningdеk, yorug’lik diodi sariq yorug’lik nurlatishi ham mumkin.
• Ikkita elektron-kovak o`tishli, uch qatlamli yarim o`tkazgichli asbob tranzistor deb ataladi. Tuzilishi va ishlash usuliga qarab tranzistorlar bipolyar va unipolyar tranzistorlarga bo`linadi. Bipolyar tranzistorlarning ishlashi p-n o`tish hodisasiga, unipolyar tranzistorlarning ishlashi esa bir turdagi o`tkazuvchamlikga ega bo`lgan yarim o`tkazgichning o`tkazuvchanligini elektr maydon yordamida boshqarishga asoslangan. Bipolyar tranzistorlar yarim o`tkazgichli monokristalda ikkita p-n o`tish sohasini hosil qilish asosida yasaladi, ya`ni p-n-n ikkinidan kovak o`tkazuvchanlik hajmi bilan chegaranlangan bo`lsa p-n-n tranzistorlar deyiladi. Agar kovak o`tkazuvchanlik elektron o`tkazuvchanliklar orasida joylashgan bol`sa n-p-n tranzistorlar deyiladi. а)n-p-n b)p-n-p

Yarim o’tkazgichli diod deb, yarim o’tkazgichli kristallda n-p o’tishni hosil qilgan, ikki soha chegaralariga tok o’tkazgichi simlardan tayyorlangan elektrod eritib yoki kavsharlanib ulangan asbobga aytiladi. Hozirgi paytda jahon sanoatida past va yuqori quvvatli yarim o’tkazgichli diodlar ko’plab ishlab chiqarilgan va ular turli sohalarda juda keng foydalaniladi. Diodlar yarim o’tkazgichli materiallardan tayyorlanadi. Diodlarning belgilanishida birinchi harfi qaysi materialdan tayyorlanganligini anglatadi, agar A bo’lsa germaniy asosidagi diod, V bo’lsa kremniy asosidagi diod hisoblanadi. ular shisha, metal va plastik korpusga joylashtiriladi. Diodlar ikkita o’tkazuvchanlikka ega, ya’ni K-katod va A-anod. barcha diodlarning eng muhim xususiyatlari bo’lib, bitta yo’nalishda ularning qarshiliklari juda kam, unga teskari yo’nalishda qarshilik juda katta bo’lishi hisoblanadi. Diodlarni multimetr yordamida o’lchashda, multimetr past Om qiymatini ko’rsatadi, bu qiymat diodning qarshiligi qiymati bo’lib hisoblanmaydi, balki diodning o’tishlaridagi kuchlanish tushishini anglatadi. Multimetr orqali faqatgina diodning ish holatini tekshirish mumkin hisoblanadi. Agar bir yo’nalishda past ko’satkich, boshqa yo’nalishda juda yuqori ko’rsatkich olinsa, bunday holatda diod ishchi holatida bo’ladi. Rasmda turli diodlarning ko`rinishi: