1. yaim nima va uni hisoblash usullarini ko’rsatib bering

O‘zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishi bo‘yicha prognoz
2021 yilda O‘zbekiston YaIMning o‘sishi 6,2 foizga yetishi kutilmoqda. Ammo pandemiya yangi to‘lqinlarining global va milliy iqtisodiyotga ta'siri davom etayotgani sababli bu prognoz noaniqligicha qolmoqda.
Ichki investitsiyalarning, xalqaro savdoning va xorijda pul o‘tkazmalarining tiklanishi 2021 yilda iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirib, ishsizlik va kambag‘allikni qisqartiradi. 2022 yilda ham mamlakat yalpi ichki mahsulotining o‘sishi yuqori darajada qolib, aholini emlash darajasi tezlashishi va jahon iqtisodiyotidagi uzilishlarning kamayishi bilan 5,6 foizga yetishi kutilmoqda.
Investitsiya loyihalari uchun mashinalar, uskunalar va xomashyo importi tiklanishi va oltin eksportining 2020 yildagi rekord darajadan pasayishi bilan hamda boshqa tovarlar eksportining o‘sishini inobatga olgan holda to‘lov balansining joriy balans taqchilligi 2021 yilda yalpi ichki mahsulotga nisbatan 5,9 foizga yetishi kutilmoqda. To‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 2021 yilda past darajada qolishi va 2022 yilda qisman tiklanishi kutilmoqda.
Aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va qishloq infratuzilmasini rivojlantirishga davlat investitsiyalarini kengaytirish, shuningdek, aholini emlash kampaniyasi bo‘yicha xarajatlar 2021 yil oxiriga kelib davlat xarajatlarini yanada oshiradi. Bu budjetga soliq tushumlarining ko‘payishi, foydali qazilmalarni qazib olish va davlat korxonalarini xususiylashtirishdan keladigan daromad hisobiga qoplanadi, bu esa 2021 yilda budjet taqchilligi yalpi ichki mahsulotning 5,5 foiziga teng bo‘lishiga olib kelishi kutilmoqda. Bu defitsit davlat qarzining o‘sishi hisobidan moliyalashtiriladi, davlat qarzi esa 2021 yilning oxiriga kelib YaIMning 40,6 foizini tashkil etishi prognoz qilinmoqda.
COVID-19 pandemiyasi bilan bog‘liq noaniqlik va 2023 yilga e'lon qilingan QQS stavkasining pasayishi o‘rta muddatli istiqbolda budjet taqchilligiga olib kelishi mumkin. Iqtisodiyotning barqaror tiklanishi, inqirozga qarshi choralarning bosqichma-bosqich bekor qilinishi va soliq bazasini kengaytirishga qaratilgan soliq ma'murchiligi islohotlari budjet taqchilligini kamaytirishga va 2023 yil oxiriga kelib davlat qarzini YaIMning qariyb 42 foizi darajasida barqarorlashtirishga yordam berishi kutilmoqda.