1. Xotira haqida umumiy tushuncha



Download 20,7 Kb.
bet1/3
Sana01.07.2022
Hajmi20,7 Kb.
#724654
  1   2   3
Bog'liq
Xotiraning fiziologik asoslari


Raja:


  1. Xotira haqida umumiy tushuncha.

  2. Xotiraning fiziologik asoslari

  3. Xotiraning fizik va neyron iz qolish nazariyalari

  4. Xotira turlari

  5. Foydalanilgan adabiyitlar


1. Xotira haqida umumiy tushuncha.
Psixologik manbalarda ko’rsatilishicha, psixikaning eng mushim xususiyati shundan iboratki, inson tashqi ta'sirotlarning aks ettirilishidan o’zining keyingi faoliyatida, xatti-sharakatlarida doimo foydalanadi va ijodiy yondashuvi natijasida ba'zi bir o’zgarishlar kiritadi. Insonda shaxsiy tajriba, ko’nikma, malaka va bilim ko’lami orta borishi shisobiga faoliyat shamda xulq-atvor tobora murakkablashib, yangi mazmun, yangi sifat kasb eta boshlaydi. Ma'lumki, agar tashqi olamning bosh miya katta yarim sharlari qobiqida xosil bo’ladigan obrazlari, timsollari va ularning izlari yo’qolib ketaversa, tajribaning saqlanishi, bilimlarning boyishi, murakkablashishi, muayyan tartibga kelishi, qaytatdan jonlanishi mutloqo mumkin bo’lmas edi.
Modomiki shunday ekan, mazkur obrazlar bir-biri bilan o’zaro uzviy boqlanib, asta-sekin mustashkamlanib, miya qobiqida puxta saqlanib qoladi, shu bilan birga, shayot va faoliyatning muayyan talablariga muvofiq ravishda qaytatdan jonlanadi, avvalgi sholatini boshqatdan namoyon qiladi.
Shozirgi davrda qo’llanib kelinayotgan adabiyotlarda xotiraga mana bunday tarzda ta'rif berilib kelinmoqda:
"Individning o’z tajribasida esda olib qolishi, esda saqlashi va keyinchalik uni yana esga tushirishi xotira deb ataladi". Lekin bu ta'rifda xotiraga taaluqli bo’lgan juda ko’p sifatlar, xossalar va xususiyatlaro’z aksini topmagan, shuning uchun uni mukammal, ixcham, pishiq ifodalangan deyishga shech qanday shaq shuquqimiz yo’q. Ushbu qiyin sholatdan chiqishning birdan bir yo’li, bizningcha unga mana bunday tarzda ta'rif berishdan iborat: "Xotira atrof mushitdagi voqelik (narsa)ni bevosita va bilvosita, ixtiyoriy va ixtiyorsiz ravishda, passiv va aktiv (faol) sholda reproduktiv va produktiv tarzda, verbal va noverbal shaklda, mantiqiy va mexanik yo’l bilan aks ettiruvchi esda olib qolish, esda saqlash, qaytatdan esga tushirish, unitish shamda tanish, eslashdan iborat rushiy jarayon aloshida va umumiy nomoyon qiluvchi shodisa, barcha taasurotlarni ijodiy qayta ishlashga yo’naltirilgan mnemik (yunoncha mnema-xotira) faoliyatdir". Shuni qat'iy ishonch bilan aytish mumkinki, berilgan ta'rif xotiraning murakkab, keng qamrovli jishatlarini to’la ta'kidlash imkoniyatiga ega. Lekin bu narsa mutlaq darajada mukammallik da'vo qilish degan ibora emas, chunki unda ob'ektivlik (tashqi) va sub'ektivlik (ichki) yuzasidan ma'lumot aks ettirilmadi. Umuman olib qaraganda esa, bu narsaga xojat sham, imkoniyat sham yo’qdir.
Ta'rifda xotiraning esda olib qolish, esda saqlash, esga tushirish, unitish, tanish, eslash kabi asosiy jarayonlari aloshida ajratib ko’rsatilgan, lekin ularning shar biri mustaqil sholat va jarayon shisoblanmaydi. Chunki ular muayyan faoliyat davomida, xosh bilish, xosh mnemik xolat bo’lishidan qat'iy nazar va o’sha faoliyat tuzilishi, moxiyati va mazmuni bilan belgilanadi. Shuning uchun inson tomonidan muayyan bir materialni esda olib qolish, esda saqlash, eaga tushirish uning individual (yakkashol) tajriba ko’lami, bilim saviyasi va aql-zakovati darajasiga boqliq. Chunki esda olib qolingan narsa va xodisalarni keyinchalik qo’llash uchun esga tushirish taqazo etiladi; bu mnemik faoliyatni talab qiladi.


Download 20,7 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish