1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

87-variant

1. 
   Qog`oz ishlab chiqarish. Somondan selluloza olishni birinchi bor 1853-yilda Mallye kashf etgan. Uatt va Bardjess tomonidan 1853—54-yillarda yog‘ochdan selluloza olish mumkinligi kashf etilgan. Bu kashfiyotlar natron usulida selluloza olishga imkoniyat yaratdi. Birinchi natron selluloza korxonalari 1860-yilda Amerikaning Royersford shahrida qurilgan, keyinchalik, Angliya, Shvetsiya va Germaniyada ham natron selluloza korxonalari ishga tushirilgan. Selluloza sanoatining rivojlanishi bilan birga, qaynatishda ishlatiladigan ishqorni regeneratsiya qilish muammosi ham paydo bo‘la boshladi. Regeneratsiya quyidagicha amalga oshirilgan: qora ishqor bug‘latiladi keyin kuydiriladi, bunda toza natriy karbonat tarkibli kul hosil bo‘ladi. Natriy karbonat eritmasini (yashil ishqor deb ham yuritiladi) ohak bilan ishlov berib, ishqor eritmasi hosil qilinadi va bu oq ishqor qaynatish jarayonida qoMlaniladi. 1866— 1872-yillarda yog‘ochdan sulfit usuli bilan selluloza olish kashf etilgan. Birinchi bo‘lib sulfit selluloza olish patentini 1866-yilda amerikalik olim Tilgman olgan va u sulfit selluloza olishning kashfiyotchisi hisoblanadi. 0 ‘rmon xo‘jaligida daraxt qod arrasi yordamida kesiladi. Arralash ishi hajmi ko‘p bodganda ko‘p arrali uskunadan foydalaniladi. Yog‘ochlar yog‘och massasi, yarimselluloza va selluloza olishdan oldin po‘stloq va uzun tolali po‘stlogddan tozalanadi. Tozalash va arralash jarayonlarini olib borishda ishlab chiqarish uchun foydali bodgan yog'ochni isrof qilmaslikka ahamiyat berilishi lozim, chunki, selluloza ishlab chiqarish umumiy hajmining 50% ini yog'och tashkil etadi. Yog‘ochni po'stlog'idan tozalash jarayonida ko‘pgina miqdorda yog‘och chiqindilari hosil bo'ladi. Bu chiqindilar qurilishda, plita va qalin qog'oz ishlab chiqarishda hamda yo'llarni muzlashdan 15 himoyalash maqsadida qishda yo‘llarga sepishda va yoqilg‘i sifatida qo'llaniladi. Korxonalarni ish bilan doimiy ta’minlash maqsadida yog'och zaxirasi doimiy saqlanib turiladi. Bu zaxira korxonaga yog'ochni olib kelish yo'liga bog'liq, ya’ni, agar yog'och suv yo'li bilan keltirilsa, zaxira 4—5 oylik, agar yog'och quruqlik yo'li bilan keltirilsa zaxira 1—3 oylik bo'lishi lozim
   

2. 
   Bug‘latish.
   

Суюқлик қайнаш ҳароратигача қиздирилганда девор якинидаги чегара катлам бўзилади, натижада буғ пуфакчалари ҳосил бўлади. Бу пуфакчаларнинг шакли ва уларнинг сони берилаётган иссиқлик миқдорига, иситиш юзасининг тозалигига ва ғадир-будирлигига, суюқликнинг иситиш юзасини намлаш кобилиятига боғлиқ. Суюқликнинг қайнаши икки хил режимда бориши мумкин (пуфакли қайнаш, суюқликларнинг катлам билан қайнаш). Пуфакли қайнаш пайтида иссиқлик бериш тезлиги анча юқори бўлади. Ҳароратлар фарқи t (t = tД - tк; ) 45 бу ерда ; tД -иситиш юзасининг ҳарорати, tк -суюқликнинг қайнаш ҳарорати) ортиб борган сари буғланиш марказлари шундай кўпайиб кетадики, окибатда пуфакчаларнинг ўзаро кушилиб кетиши натижасида иситиш юзасининг усти қиздирилган буғнинг суюқликларнинг катлами билан копланади. Бу катлам иссиқликни ёмон утказганлиги сабабли  нинг қиймати камайиб кетади. Бундай ҳолат суюқликларнинг катлам билан қайнаш деб юритилади. Bugʻlatiladigan eritma isitish kamerasining tepasidan quyiladi. Kamera suv bugʻi (birlamchi bugʻ) bilan isitiladi. Eritma ustidagi bugʻ bosimi qurilmaning ish hajmidagi bosimga teng boʻlgandagina erituvchi bugʻlanadi. Eritma kamera naylari ichida qaynab, isitish kamerasining yuqori qismiga koʻtariladi, ikkilamchi bugʻ (erituvchining bugʻi)dan ajralgach, markaziy sirkulyatsiya nayiga tushadi. Quyultirilgan eritma qurilmaning pastki qismidan, ikkilamchi bugʻ esa qurilmaning yuqorigi qismidan chiqadi.Bugʻlatish eritmalarni quyultirish va eritmalarda erigan moddalarni ajratib olishdan tashqari, toza erituvchilar olishda, sovuq hosil qilish va boshqalarda ham qoʻllaniladi. 

3.