1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

2-savolga javob.
Поршенли насосларда суюқлик хайдаш трубасига илгариланма-кайта ҳаракат килувчи механизмлар оркали узатилади. Поршенли насослар воситасида хар қандай ковушколикдаги суюқликларни узатиш мумкин. Бу насосларда поршенр насос кобигида вертикал ва горизонтал холатда жойлашган булиши мумкин. Ишлаш принципига кура поршенли насослар оддий, икки ва кўп босқичли бўлади. Поршенр суюқликнинг факат олди томони билан сикиб чикарадиган насос оддий бир томонлама ишлайдиган насос дейилади. Агар насос цилиндрда поршеннинг иккала томонидан жойлашган иш камераси булса ва поршенр улардан суюқликни кетма-кет сикиб чикарса, бундай насос икки босқичли ёки икки томонлама ишлайдиган насос дейилади. Оддий поршенли насоснинг ишлаш принципини куриб чикамиз. Насос поршени суриш жараёнида унгга ҳаракатланганда иш камерасининг хажми катталашади. Ундаги босим камаяди ва камерада сийракланиш ҳосил бўлади. Натижада суюқлик резервуардан суриш трубаси бўйлаб цилиндрга кутарилади ҳамда суриш клапани очилиб насоснинг иш камераси бушлигини тулдиради. Поршеннинг чапга ҳаракатида поршенр цилиндр ва иш камераси бушлигини тулдирувчи сукликка босим беради ва уни хайдаш клапани оркали узатиш трубасига чикариб беради. Суюқликнинг ҳаракат тезлиги ва босимларининг пулрсацияланишини тенглаштириш ҳамда суюқликнинг суриш ва хайдаш трубаларида бир меoёрда текис окишини таҳминлаш учун насосга махсус қурилма (ҳаво калпокчалари ) урнатилади. Юқори босим ҳосил килувчи насосларда поршенлар урнига цилиндрсимон плунжерлар ишлатилади. Бундай насослар плунжерли насослар дейилади.
3-savolga javob.
Kokslash — qazib olinadigan yoqil-gʻilar (toshkoʻmir va neftni qayta ishlashdan qolgan ogʻir mahsulotlar)ni havosiz muhitda pechda 950—1050° temperaturagacha qizdirib koks va kimyoviy xom ashyo hisoblangan qoʻshimcha suyuq mahsulotlar olish uchun kimyoviy qayta ishlash. Davriy va uzluksiz turlari bor. Davriy Kokslash keng tarqalgan. Toshkoʻmirdan koks olish uchun dastlabki xom ashyo sifatida boyitilgan, maydalangan va bir-biriga aralashtirilgan koʻmirdan foydalaniladi. Koʻmir 250° temperaturagacha qizdirilganda undagi nam bugʻlanadi, gazsimon mahsulotlar (uglerod oksidlari) ajralib chiqadi, 300—450° temperaturagacha qizdirilganda qatronsimon modda ajralib chiqadi, koʻmir yumshoq massa holiga keladi. Bu massa 500—550° temperaturada qattiqlashadi va gʻovak mahsulot — chala koks hosil boʻladi, 750° temperaturagacha qizdirilganda chala koks zichlashadi (undan, asosan, vodorod ajralib chiqadi) va yoriladi, 750° dan yuqori temperaturada chala koks koksga aylanadi. Kokslash jarayoni 13-18 soat davom etadi. Kokslash jarayonida koksdan tashkari koks gazi va sintetik materiallar, lok-boʻyoq va boshqa materiallar, kimyoviy mahsulotlar (toshkoʻmir qatroni, benzol va boshqalar) olinadi (qarang Koks kimyo’si). Neftni qayta ishlashdan hosil boʻlgan ogʻir mahsulotlarni Kokslashda metall kublar yoki maxsus pechlarda kokslab neft kokslari olinadi. Elektrodli kuydirilgan koks kuydirilgan toshkoʻmirni (toshkoʻmir qatronini haydashdan krlgan qoldiqni) ichiga dinas gʻishti terilgan pechlarda Kokslash yoʻli bilan olinadi.