1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

14-variant
1. Gomogen va geterogen reaksiyalarning tezligi va tezlikni oshirish tadbirlari. Texnologiyada kataliz ahamiyati.
2. Gaz tozalash qurilmalari.
3. Xavoni ajratishdan maqsad nima?


1-savolga javob.
Kimyoviy reaksiyalar gomogen va geterogen reaksiyalarga bo’linadi. Gomogen reaksiyalar bir jinsli muhitda boradi (masalan gaz fazada yoki eritmada). Geterogen reaksiyalar har xil fazalarda boradi (masalan qattiq va suyuq, qattiq va gaz, suyuq va gaz).Kimyoviy reaksiyalarning tezligi deganda hajm birligida vaqt birligi ichida sodir bo’ladigan to’qnashishlar soniga aytiladi. Reaksiya tezligi odatda reaksiyaga kirishayotgan yoki hosil bo’layotgan moddalardan birortasining kontsentrasiyasini vaqt birligi ichida o’zgarishi bilan xarakterlanadi. Reaksiya tezligini topishda reaksiyaga kirishayotgan moddalarning yoki reaksiya maxsulotlarining konsentrasiyalari uzgarishini bilishning farki yuk. Kaysi moddani mikdorini ulchash kulay bulsa, reaksiya tezligi usha modda konsentrasiyasi uzgarishi bilan ulchanadi. Reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari reaksiya davom etgan sari kamayadi; maxsulotlarniki,aksincha ortib boradi. Kupincha, dastlabki moddalar konsentrasiyalari kamayishidan foydalaniladi. . Kataliz katalizator, deb ataluvchi modda vositasida kimyoviy reaksiya tezligining oʻzgarishidir. Reaksiyada ishtirok etayotgan reagentlardan farqli oʻlaroq, katalizator reaksiyaga kirishmaydi. Reaksiyani tezlatuvchi katalizatorlar musbat katalizator, sekinlatuvchilari esa ingibitor deyiladi. Katalizator faolligini oshiruvchi moddalar promouter, kamaytiruvchi moddalar esa katalitik zahar, deb ataladi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda (reagent)lar bilan bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi oʻzgarmasdan ajralib chiqadi.
2-savolga javob.
Газ ювувчи қурилмалар қуйидаги синфларга бўлинади: 1) фазалар контакт юзасининг турига кура: суюқлик сочиб берувчи, насадкали, тарелкали, плёнкали; 2) иш принципига кура: гравитацион, марказдан қочма, оқимчали ва механиқ; 3) энергия сарфига кура: паст босимли, ўрта босимли, юқори босимли қурилмалар. Суюқлик сочиб берувчи қурилмалар. Бундай қурилмалар (скрубберлар) ичи буш кобикдан иборат бўлиб, цилиндрсимон ва тугри туртбурчакли колонналар куринишида бўлади, Насадкали скрубберлар. Тозалаш жараёнининг интенсивлигини ва тезлигини ошириш учун насадкали скрубберлар кўп ишлатилади. Насадкалар газ фазаси билан суюқлик фазалари орасидаги контакт юзасини оширади. Марказдан қочма скрубберлар. Газ аралашмаси тангенсиал йўналишда қурилма корпусининг цилиндр қисмига кириб, марказан қочма куч таoсирида айланма ҳаракат килади. Тарелкали газ ювувчи қурилмалар. Бундай крилмаларда газ билан суюқлик ўртасидаги контакт гаризонтал жойлашган тарелкалар устида юз беради. Мавҳум кқайнаш қатламли скруббер. Кайновчи қатламли насадкали скрубберларда кўпинча паст унумл ва шар шаклидаги насадкали ишлатилади. Қурилма тула мавҳум кқайнаш режимида ишлайди. Унинг юқори қисмидан суюқлик форсунка ёрдамида сочиб турилади. Газнинг тезлиги 4-6 м/с бўлади. Мавҳум кқайнаш ҳолатидаги насадкалар таoсирида газ оқими трубўлизация қилинади, фазалар ўртасидаги юза кўп маротаба янгиланади, окибатда газ билан суюқлик яхши контактга учрайди.