|
Dars tavsifi va darsni tashkil etishga qo‘yiladigan didaktik talablar
Hozirgi paytda о'quv ishlarini tashkil etishning quyidagi
shakllari qoilanadi: dars, ekskursiya, о‘quv ustaxonalaridagi
mashg;ulotlar, mehnat va ishlab chiqarish taiimi shakllari, uy
ishlari, sinfdan tashqari o‘quv ishlarining shakllari (predmet
to‘garaklari, studiyalar, olimpiadalar, tanlovlar).
Pedagogik adabiyotlarda va maktab amaliyotida darsdagi
ishlami tashkil etishning asosan uchta: yakka tartibdagi, umumiy
va guruhiy shakllari qabul qilingan. Biz darslardagi va uydagi
yakka tartibdagi ishlar deganda o‘quvchilarning o'zlari uchun
maxsus tanlangan va har birining imkoniyatlariga mos topshiriqni
bajarishlarini tushunamiz. Shunga ko‘ra o‘qituvchi o'quvchining
o‘ziga xos imkoniyatlarini aniq lab, unga faqat tayyor namuna
bo‘yicha emas, balki mustaqil holda ishlashni ham talab qiladigan
topshiriqlar sistemasini tanlaydi. Bunday ish tasodifiy emas, balki
muntazam, puxta o‘ylangan bo‘lishi va bunda o‘quvchining
xususiyatlari hamda imkoniyatlari hisobga olinishi lozim. О‘quv chi
imkoniyatlarining ikki tomoni nazarda tutilishi zarur. 0 ‘quv
imkoniyatlarining ichki tomoniga fikrlash va eslab qolishdan iborat
o‘qish qobiliyati; o‘quvchi iigarigi ta’limda olgan maxsus bilimlar,
shuningdek, o‘quv mehnatiga doir ko‘nikma va malakalarning,
ma’lum darajada ish qobiliyati va mas’uliyatning, o‘qish sabablari
majmuyining mavjudligi kiradi. 0 ‘quvchi imkoniyatlarining tashqi
tomoni unga maktabda xilma-xil ta’sir ko‘rsatishdan va uning oila
muhitida oladigan taassurotlaridan iboratdir. Yakka tartibdagi
ta’lim har bir o‘quvchiga yetarli darajada chuqur va puxta bilimlar
berish uchun, har bir o‘quvchi maqsadga muvofiq kamol topishini
va zararatga qarab o‘zining bilimlarini mustaqil holda to‘ldirib
borish ko‘nikmalariga ega bo‘lishini ta’minlash uchun kerak.
Yakka tartibdagi ishlami darsning hamma bosqichlarida tashkil
qilish maqsadga muvofiqdir. Bunday ishlardan bilimlarni
mustahkamlash, takrorlash va turli mashqlami uyushtirishda
foydalanish juda osondir. Ular yangi materialni o' rganishda ham
g‘oyat samaralidir. 0 ‘quvchilar bilan olib boriladigan yakka
tartibdagi ishlar rejasini quyidagi yo‘sinda tuzish mumkin:
- dastlab mustaqil ishlami o‘tkazish hamda o‘quvchi
yashaydigan va o‘qiydigan sharoitlami tahlil qilish orqali uning
imkoniyatlarini o‘rganish;
- o‘quvchilar bilan yakka tartibda ishlashning didaktik
vositalarini yaratish;
- har bir o‘quvchi uchun eng maqbul topshiriqlami hamda
bilim olishi va kamol topishini nazorat qilish sistemasini belgilash,
o‘quvchini o‘z vaqtida murakkabroq masalalarni hal qilishga
o‘rgatish, amalga oshirilgan ishlarni tahlil qilish va umumlashtirish,
tuzatish va xulosalar chiqarish.
Darsga qo‘yi)adigan talablar
1. Har bir dars ma'lum bir maqsadni amalga oshirishga qaratilgan
va puxta rejalashtirilgan bo‘lmog‘i lozim. Buning uchun:
a) dars yoshlami barkamol shaxs ruhida tarbiyalashning
umumiy maqsad va vazifalaridan kelib chiqadigan aniq bir
maqsadni amalga oshirishga qaratilgan boiishi; \
b) darsning maqsadi albatta, o‘quvchilarga tugallangan bilim
berishni nazarda tutgan bo‘ lishi:
d) bir soatlik darsda o‘ tishga moijallangan mavzu dastur
materialining bir qismi sifatida ifodalanishi va bu materiallar o‘zaro
ichki mantiqiy bogianishga ega boiishi;
e) o‘tilishi kerak boigan materialning xarakteriga ko‘ra qanday
dars tipi, o‘qitish metodidan foydalanish nazarda tutilishi;
f) sinf o‘quvchilarining faolligini oshirish maqsadida
umumsinf va ayrim o'quvchilar bilan qanday ish olib borish
kerakligi belgilangan boiishi kerak.
2. Har bir dars mustahkam g‘oyaviy-siyosiy jihatdan tarbiyaviy
yo‘nalishga ega bo‘lmog‘i lozim:
a) darsning mazmuni oiilayotgan mavzuning mohiyatiga
bogiiq holda o'quvchiiami g'oyaviy-siyosiy jihatdan tarbiyalashga
xizmat qiladigan materiallar bilan boyitilishi;
b) dars o‘tilayotgan mavzuning mazmunidan kelib chiqadigan
tabiat, jamiyat va kishi tafakkuri taraqqiyoti haqidagi ilmiy bilimlar
o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashi va e’tiqodlarining
shakllanishiga qaratilgan boiishi;
d) dars oiilayotgan mavzuning mazmunidan kelib chiqadigan
ilmiy nazariyalar orqali o‘quvchilaming dialektik, materialistik
dunyoqarashlarini shakllantirish va o‘quvchiIami barkamol shaxs
ruhida tarbiyalashi lozim.
3. Har bir dars albatta, turmush bilan, amaliyot bilan
bogiangan boimogi lozim. Bunda ayniqsa:
a) matematika, fizika, kimyo, biologiya, geometriya va boshqa
fanlaming ilmiy asoslari, uni turmushda, ishlab chiqarish
amaliyotida qoilashi;
b) sanoat va qishloq xo‘jaligining rivojlanishida fanning tutgan
o‘rni kabiJar nazarda tutilishi lozim,
4. Har bir dars xilma-xil metod, metodik usul va vositalardan
keng va unumli foydalangan holda olib borilishi lozim.
5. Darsga ajratilgan har bir soatni tejab undan samarali
foydalanish lozim.
6. Har bir dars o‘qituvchi va o‘ quvchiiarning faoliyati
birlashgandagina qo‘yilgan maqsadga erishish mumkin. Buning
uchun:
a) o‘qituvchi darsga puxta tayyorlanishi;
b) shu dars davomida ishlatiladigan ko‘rgazmali o‘quv
materiallarini to‘g‘ri tanlashi va ishlatishi;
d) sinf jamoasi va har qaysi o‘quvchi bilan munosib
muomalada boiishi;
e) sinf faolligini oshirishga qaratilgan tadbirlami to‘g‘ri
belgilashi, ayniqsa, o‘quvchiiarning mustaqil fikr yuritishlarini,
ulaming diqqatini jalb qilish va ma'lum topshiriqlami kitob bilan
ishlash, tajriba oikazish va yozma grafik ishlami bajarish.
Zamonaviy darsga qo‘yiladigan didaktik talablar:
- Ta'limiy topshiriqlami uning barcha elementlarini hisobga
olgan holda aniq qo‘ya bilish.
- 0 ‘quv rejasi va darsning maqsadini hisobga olgan holda
hamda o‘quvchilaming tayyorligi, tayyorgarligini, darsning
optimal mazmunini belgilash.
- Darsda va uning har bir bosqichida o‘quvchilaming
bilimlarni о ‘ zlashtirishlarini hisobga olish.
-- Darsdagi jamoa va individual ishlash yo‘llarmi hisobga
olgan holda samarali metod, usul va shakllami tanlash.
- Darsda barcha didaktik prinsiplamj qo‘llash.
- 0 ‘quvchilami muvaffaqiyatli o‘zlashtirishlari uchun quiay
shart-sharoitlami yaratish;
Do'stlaringiz bilan baham: |
