|
Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti – bozor mexanizmi va rejali
iqtisodiyot unsurlarini o‘zida mujassamlashtiradi. Mulkchilikning turli
shakllari, tadbirkorlik-ning turli yo‘nalishlari mavjud bo‘ladi.
Shuningdek, rejalashtirish, prognozlash, aholini sotsial himoyalash bilan
bog‘liq chora-tadbirlarni amalga oshirishda davlat ishtiroki kengayib
boradi. Masalan, AQSH iqtisodiyoti hozirgi davrda oldingi erkin bozor
iqtisodiyotidan sezilarli tarzda farq qiladi. Bu farqlar quyidagilar orqali
namoyon bo‘ladi:
- birinchidan, mulkning bir qismi davlat qo‘lida bo‘lib, u
iqtisodiyotda faol rol o‘ynaydi. Bu iqtisodiyotning barqarorligini
ta’minlash uchun sharoit yaratishda, bozor tizimi yetarli darajada ishlab
chiqarmaydigan yoki umuman yetkazib bermaydigan ayrim tovarlar va
xizmatlar bilan ta’minlashda, daromadlar taqsimlanishini o‘zgartirish
kabi holatlar orqali namoyon bo‘ladi.
- ikkinchidan, erkin raqobatga asoslangan bozor iqtisodiyotidan
farqli ravishda AQSH iqtisodiyotida yirik korporatsiyalar va kuchli
kasaba uyushmalari shaklidagi qudratli iqtisodiy tashkilotlar mavjud. Bu
yerda, shuni alohida ta’kidlash lozimki, xususiy mulkchilik va bozor
tizimiga suyanish, ijtimoiy mulkchilik va markazdan rejalashtirish har
doim ham bir vaqtda mavjud bo‘lmasligi mumkin.
- Masalan, Germaniya iqtisodiyoti avtoritar kapitalizm deb atalgan
bir vaqtda mulkchilik xususiy bo‘lib qolsada, mamlakat iqtisodiyoti
qattiq nazorat ostiga olingan va markazdan boshqarilgan. Buning
teskarisi, bozor sotsializmi deb atalgan sobiq sotsialistik Yugoslaviya
iqtisodiyotida resurslarga ijtimoiy mulkchilik xos bo‘lgan va bir vaqtda
iqtisodiy faoliyatni tashkil qilish va boshqarishda erkin bozor asosida
olib borilgan.
Shvetsiya iqtisodiyotida ham 90 foizdan ortiq xo‘jalik faoliyati
xususiy firmalarda to‘plangan bo‘lsada, davlat iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlash va daromadlarni qayta taqsimlashda ishtirok etadi.
Hozirgi vaqtda Xitoy Xalq Respublikasida davlatning
markazlashgan holda iqtisodiyotga aralashuvi va rejalashtirish tizimi
saqlanib qolgan holda bozor mexanizmlari muvaffaqiyat bilan qo‘llanilib, barqaror va tez o‘sish sur’atlari ta’minlanmoqda.
“Корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш” фанини бошқа иқтисодий фанлар билан алоқаси.
Korxonalar faoliyatiga daxldor jarayonlarni tashkil etish va
boshqarishga doir bilimlar doimiy ravishda to‘ldirilib va takomillashtirilib borilmasa korxonaning bozor konyunkturasiga moslashuvchanligi pasayib, uning hayotiylik davri qisqarib boradi. Shu sababdan, fan-texnika va iqtisodiyotning rivojlanishi qo‘shimcha bilimlar chegarasini kengaytiradi hamda korxona xodimlarining hozirgi kun talablariga javob beruvchi bilim, ko‘nikma va malakaga ega bo‘lishlarini talab qiladi. Ayniqsa innovatsion iqtisodiyotni tashkil etish sharoitida to‘plangan axborotlar, o‘rganilgan atama va kategoriyalar bilan cheklanib qolish yaramaydi. Ularni doimiy ravishda to‘ldirib, fan va xo‘jalik amaliyotining so‘nggi yutuqlari asosida rivojlantirib boorish talab etiladi. Olingan bilimlar faqat shu asosdagina amaliyotga joriy
etilib, jamiyatning bevosita ishlab chiqarish kuchiga aylanishi uchun
xizmat qilishi mumkin.
“Korxona iqtisodiyoti va innovatsiyalarni boshqarish” fani boshqa
iqtisodiy fanlar jumladan, “Iqtisodiyot nazariyasi”, “Mikro iqtisodiyot”,
“Sanoat iqtisodiyoti”, “Korxonalarni rivojlantirish strategiyasi”,
“Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish”,
“Korxona iqtisodiyoti” va “Innovatsion menejment” kabi qator fanlar
bilan bilan chambarchas bog‘liq.
“Korxona iqtisodiyoti va innovatsiyalarni boshqarish” fani
korxonalar faoliyati iqtisodiy rivojlanishining miqdor ko‘rsatkichlarini
sifat ko‘rsatkichlaridan ajralmagan holda o‘rganuvchi “Iqtisodiy
statistika”, shuningdek, joriy va istiqboldagi ishlab chiqarishni hamda
ishlab chiqarish texnologiyalarini rivojlantirishning strategik
yo‘nalishlarini tadqiq etuvchi “Korxonalarni rivojlan-tirish strategiyasi”
kabi fanlar bilan ham bog‘liq.
Fan-texnika taraqqiyoti sharoitida texnika va texnologiyalarning
jadal sur’atlar bilan o‘zgarishi nafaqat ishlab chiqarish xususiyatlarida,
balki ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol natijalarida ham aks etadi.
Shu sababli mazkur fanni o‘rganish iqtisodiy fanlar tizimida o‘ziga xos
ahamiyat kasb etadi.
Ushbu fanni o‘rganishda “Korxonalar xo‘jalik faoliyatining tahlili”
fani bilan o‘zaro aloqasini alohida ko‘rsatib o‘tish maqsadga muvofiq.
Ushbu fan korxonada ishlab chiqarishning moliyaviy va boshqa
jihatlariga baho berish, zaxiralarni aniqlashdan tashqari, bashoratlash
yordamida korxona rivojlanishining istiqbollari aniqlash imkoniyatini
beradi. Xorijiy mamlakatlar amaliyotida korxona, firma va kompaniyalarning ko‘pchiligi ishlab chiqarish menejerlari va iqtisodchilarning yuqori kasb malakasi va o‘z sohasidagi chuqur bilimlari evaziga muvaffaqiyatlarga erishib, yuqori daromadga va ishlab chiqarish imidjiga ega bo‘lib bormoqda. Shu sababli “Korxona iqtisodiyoti va innovatsiyalarni boshqarish” fanini bilishning o‘zi kamlik qiladi. Bo‘lajak mutaxassislarning iqtisodiy fikrlash doirasini kengaytirish va ularning xalq xo‘jaligiga doir bilimlarini shakllantirishga xizmat qiladigan boshqa iqtisodiy, texnikaviy hamda texnologik fanlar majmuasini ham bilish talab qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
