1-variant boshqaruv hisobining paydo bo’lishi va unga bo’lgan zaruriyat

Variant 16
1.Umumishlab chiqarish xarajatlari.
Xarajatlar bu-aktivlarni qisqarishi yoki sarflanishi natijasida iqtisodiy resurslarni kamayishi shuningdek daromadlarni olishga oid xo’jalik subyektini odatiy faoliyati natijasida majburiyatlarni paydo bolishidir.Xarajatlar tarkibidan biri umumishlab chiqarish xarajatlariga quyidagicha tarif beramiz:bu asosiy va yordamchi ishlab chiqarish sexlarini boshqarish hamda ishlab chiqarishni tashkil qilish
bilan bog‘liq xarajatlardir. Ularga «Xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom»ga muvofiq «Ich xarakteridagi asosiy fondlar va nomoddiy
aktivlar amortizatsiyasi», ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar kiradi.Umumishlab chiqarish xarajatlarining sintetik hisob 2510 va «Umum-ishlab chiqarish xarajatlari» schyotida yuritiladi. Bu schyotdan korxonaning asosiy va yordamchi ishlab chiqarishlarida xizmat ko‘rsatish sarflarihaqidagi ma`lumotlarni umumlashtirish uchun foydalaniladi. Umum-ishlab chiqarish xarajatlarining analitik hisobi hisob-kitobning jurnal order shaklini qo‘llovchi korxonalarda xarajat moddalari bo‘yicha 12 vedomostda yuritilib, har bir sex uchun alohida ochiladi. Vedomostning oylik jami summasi 10-jurnal orderga ko‘chiriladi.
2.Asosiy smetaga tarif bering.
Смeтa (рус.) — oлдиндaн тузилгaн кирим-чиқим ҳисoби. 1)xaрaжaтлaр смeтaси — мaҳсулoт ишлaб.чиқaриш, xизмaтлaрни бaжaриш бўйичa тўлиқ xaрaжaтлaр ҳисoби; 2) дaрoмaдлaр вa xaрaжaтлaр смeтaси - кoрxoнa, тaшкилoт, муaссaсaнинг xўжaлик фaoлиятини мoлиялaштиришдa фoйдaлaнилaдигaн пул мaблaғлaри тушумлaри вa уни сaрфлaш бўйичa ҳужжaтлaштирилгaн буxгaлтeрия рeжaси. Бaъзaн ишлаб чиқаришгa, oбъектлaрни қуришгa aлoҳидa xaрaжaтлaр смeтaси тузилaди; 3) Смeтaси бўйичa мoлиялaштириш - xaрaжaтлaрни қоплaш учун тaқдим этилгaн xaрaжaтлaр ҳисoблaригa кўрa, дaвлaт бюджeтидaн пул мaблaғлaри aжрaтиш.
Ривожланган мамлакатлар тажрибаси кўрсатадики, корхона миқёсида бир неча бюджет тузилиб, шунга мувофиқ уларнинг якуний умумлаштирувчиси сифатида бош бюджет ҳам тузилади. Корхона амалиётида тузиладиган бюджетнинг туб моҳияти ана шу анъанавий бюджет таркиби ва моҳияти билан ўхшаш бўлганлиги учун ҳам бир қатор иқтисодчи олимлар уни шу номда қолдириб, фойдаланишни таклиф қиладилар.
Келгусида амалга оширилиши белгиланган дастурлар доирасидаги тадбирлар бўйича бюджетни ишлаб чиқиш дастурларни ишлаб чиқиш каби режалаштиришнинг муҳим жараёни ҳисобланади. Бюджет билан дастурлаш жараёнининг асосий фарқи шу билан белгиланадики, дастур истиқболдаги бир неча йиллар (1 йил, 2—3 йил, 5—10 йил) учун тузилиши мумкин. Бюджет эса ҳар бир тадбирлар гуруҳи учун максимал тарзда бир йилга тузилади.