1-variant boshqaruv hisobining paydo bo’lishi va unga bo’lgan zaruriyat

3. Бошқарув ҳисобининг пайдо бўлиши ва унга булган заруриятлар..
Иқтисодий тарақиётнинг ҳозирги босқичида корхона ва ташкилотлар фаолиятининг самарадорлигини бошқарувнинг ҳар бир бўғинида йўлга қўйилган бошқарув ҳисоби тизимисиз тасаввур қилиш қийин. Бошқарув ҳисоби тизими корхона менежерларига тақдим этиладиган барча ҳисоб маълумотлари ва босқичларни ўзига қамраб олади. Бошқарув ҳисоби самарали бошқарув қарорларини қабул қилишда харажатларии режалаштириш, шакллантириш ва назорат қилиш жараёни билан узвий боғлиқ.
Халқаро экспертларнинг таъкидлашича, корхона ва ташкилотларнинг ички бошқарув тизимида менежерларнинг ахборотларга бўлган эҳтиёжини айнан бошқарув ҳисоби тизими таъминлайди. Ривожланган мамлакатларда фирма ва компаниялар бухгалтерия ҳисоби соҳасидаги иш вақти ва ресурсларининг 90 фоизини бошқарув ҳисобини йўлга қўйиш ва юритишга, қолган 10 фоизини эса молиявий ҳисобга сарфлашади1.
Кучли рақобат муҳитида корхона ва ташкилотлар фаолият юритаётган тармоқнинг ўзига хос хусусияти ёки фаолият туридан қатъий назар бошқарув тизимини йўлга қўйиш орқали кўзланган натижага эришиши ва самарали фаолият юритиши мумкин. Шу боисдан ҳам корхонанинг барча бўғинидаги менежерлар учун аҳамиятли бўлган бошқарув ҳисобининг моҳияти, унинг ривожланиш босқичлари, бошқарув ҳисобини йўлга қўйиш ва юритишнинг ўзига хос хусусиятларини кенгроқ ёритишни мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.
Замонавий менежментнинг аҳамияти шундаки, шу соҳадаги илмий изланишлар олиб борган турли мактаблар олимлари ягона хулосага келишган муҳим масала - самарали бошқарувни ўрганиш ва уни ҳар бир менежер ўз фаолиятида қўллаши мумкин2.
Бошқарувкорхонаваташкилотларпайдобўлишибиланшаклланабошлади. Аммоқадимдаташкилотларҳозиргизамонавийкорхонаваташкилотлардансезиларлидаражадафарққилган. Буфарқларникорхонаваташкилотларкўламинингжудакичиклигивашунгамувофиқйирикташкилотларвараҳбарларсонинингкамлиги, ўртабўғинраҳбарларинингамалдайўқлиги, раҳбарликлавозимларини куч, яънизўравонликбиланэгаллаш, буйруқбозликкакаттаэътиборбериш, ташкилотучунмуҳимқарорқабулқилишҳуқуқигаэгабўлганшахсларсонинингкамлигидакузатишмумкин.
Шу биланбиргаликда, қадимзамонлардаодамларқандайқилибҳокимиятгаэгаликқилиш, кўп пул топишваҳоказоларгакаттаэътиборберганларвапировардида, мақсадларигаишончлиэришишкафолатиниберувчибошқарувжараёнинисамаралиамалгаоширишмасалалариустидаҳам бош қотирганлар3.
Бошқарувтўғрисидагифан XX асрнингбошлариданинтенсивравишдаривожланабошлади. Инсониятфаолиятинингдастлабкидаврлариданбизгачафақатбошқарувтажрибаларинингтаҳлиливаумумлаштанкўринигилариниўзидааксэттирганузуқ-юлуқмаълумотларетибкелган.

4. Materiallarnimasababdaninventarizatsiyaqilinadi?

Буxгaлтeрия ҳисoби вa ҳисoбoтининг ишoнчлилигини тaъминлaш мaқсaдидa кoрxoнa ўз мулки вa мoлиявий мaжбуриятлaрини инвeнтaризaция қилaди. 4 вa 19-сoнли БҲМСлaригa мувoфиқ тoвaр-мaтeриaл қиймaтликлaрнинг инвeнтaризaцияси қуйидaги ҳoллaрдa ўткaзилиши мумкин:

• 
  ҳисoбoт йилининг 1 oктябридaн кeйин инвeнтaризaция ўткaзилмaгaн бўлсa, йиллик буxгaлтeрия ҳисoбoтини тузишдaн oлдин;
  
• 
  мoддий-жaвoбгaр шaxслaр aлмaшилгaндa вa тaбиий oфaтлaр рўй бeргaндa;
  
• 
  буxгaлтeрия вa oмбoр ҳисoби oрaсидa фaрқ вужудгa кeлгaндa;
  
• 
  ўғирлик ёки xиёнaткoрлик aниқлaнгaндa, шунингдeк, қиймaтликлaр нoбуд бўлгaндa – шу фaктлaрнинг aниқлaниши бўйичa дaрҳoл;
  
• 
  тoвaр-мaтeриaл қиймaтликлaр қaйтaдaн бaҳoлaнгaндa;
  

кoрxoнa тугaтилгaндa ёки қaйтaдaн тaшкил этилгaндa.