|
Qaradərili insanlar. Buraya qaradərili afrikalılar və
Avstraliyanın qədim sakinləri aiddir. Qara dəri, qıvrım
saç, qonur (şabalıdı) rəngli göz, yastı və qanadları qalxmış
burun, enli dodaq bu irqin əlamətləridir. Bunlar neqroid ad-
lanır.
Ağdərili insanlar. Avropa, Şimali Hindistan, Şimali
Afrika və başqa bir sıra yerlərin sakinləri bu irqə daxildir.
Bu irqin tipik nümayəndələrinin saçı qıvrım və ya düz, də-
risi açıq rəngdə, üz və bədənlərinin tükü çox inkişaf etmiş
olur. Onların burunları irəliyə uzanır, üzləri isə bir o qədər
geniş olmur. Bunlar avropoid adlanır.
Sarıdərili insanlar. Bu irqin nümayəndələrinin dərisi
sarı, yaxud qırmızımtıl, gözləri tünd şabalıdı rəngdə, saç-
ları isə qara və düz formadadır. Bədənlərində tük az olur,
saqqal və bığları inkişaf etmir. Sarı irqə daxil olanların üz
almacıqları böyük olur. Bunlar, əsasən, orta və alçaq boy-
ludurlar. Buraya Çinin, Orta və Şimali Asiyanın əhalisi
daxildir. Bunlar monqoloid irq adlanır.
Ekvatorial irq. Bu irqə daxil olanlar ağdərili irq ilə
monqoloid irqi arasında orta mövqe tuturlar. Bu irq qru-
puna, əsasən, Amerika hindiləri daxildir. Bu böyük irqlər,
öz növbəsində, bir neçə kiçik yarımirqlərə, bunlar isə an-
tropoloji tip qruplarına bölünürlər. Alimlər, təxminən,
1
Müasir insandan əvvəl ilk və qədim insan da olmuşdur.
Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
316
30 antropoloji tip qrupu olduğunu müəyyənləşdirmişlər.
“Bir çox insani irq və tip qrupları üçün səciyyəvi olan cəhət
odur ki, bunlar müəyyən geniş sahəni əhatə edir və tarixən
həmin sahədə yaranmış və inkişaf etmişlər”
1
.
İrqi əlamət daimi sabitliyə malik deyil. Görkəmli bio-
loq M.F.Nesturxun ifadəsi ilə desək, bu, hətta bir adamın
həyatında belə dəyişə bilir. Son illərdə insan tipi qrupla-
rında baş formasının çox dəyişildiyini alimlər sübut etmiş-
lər. Amerika antropoloqu Frans Boas müəyyən etmişdir ki,
insanın başının forması uzun dövr ərzində deyil, hətta çox
az vaxtda dəyişə bilir. O bu ideyanı Avropadan Amerikaya
köçmüş adamları müşahidə etməklə əsaslandırmışdır.
Nəhayət qeyd etməliyik ki, istər dərilərinin rəngi
müxtəlif olan, istərsə də başqa zahiri fərqli əlamətləri ilə
seçilən insanlar mahiyyətcə bir-birindən qətiyyən fərqlən-
mirlər, onların hamısı eyni dərəcədə iş görmək, fikirləş-
mək və danışmaq qabiliyyətinə malikdir. Bununla yana-
şı, bütün irqlər və antropoloji tiplər bərabərhüquqludur.
Lakin çox təəssüf ki, irqçilər irqi əlamətlərə bu baxımdan
yox, imperializmin mənafeyi mövqeyindən yanaşırlar. İrq-
çilərin bədnam ideologiyasına görə, guya ancaq “ali irq”in
nümayəndələri hər şeyə qadirdirlər. Müasir aləmdə irqi
sədd bir sıra ölkələrdə aradan qalxdığı halda, bəzi yerlər-
də irqçilik nəzəriyyəsinin müddəaları hələ də hökm sürür.
Bu müddəaların tərəfdarları insan qruplarının qeyri-bəra-
bər olduğunu sübut etmək üçün yeni-yeni fakt və dəlillər
axtarırlar
2
. Heç şübhəsiz ki, belə dəlilləri irqçilər əldə edə
bilmədikləri kimi, yenə də buna nail ola bilməyəcəklər.
İrqçilərə görə, insanlığın tarixinin əsasını siniflərin yox,
irqlərin mübarizəsi təşkil edir. Buna görə də onlar qara və
1
М.Ф.Нестурх. «Происхождение человека». М., 1970, c. 385.
2
«Вопросы антропологии». № 40, 1968-ci il.
Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
317
sarı irqə mənsub olanların guya ağlar üçün qorxulu olduq-
larını göstərirlər. Göründüyü kimi, bu ideya da tarixi inki-
şaf qanunlarına tamamilə ziddir.
İrqçilik nəzəriyyəsi müəyyən dərəcədə dilçilik elminə
də təsir göstərmişdir. Belə ki, XIX əsrin irqçiləri dillə irqin
əlamətlərini eyniləşdirmiş, insanları və onların dillərini irqlərə
görə müəyyənləşdirməyi irəli sürmüşlər. Həmin əsrin bir sıra
görkəmli filoloqları bu ideya ilə razılaşmamış və ona qarşı
ciddi mübarizə aparmışlar. Hələ o zaman məşhur dilçilərdən
biri demişdi: “Elmi səhvlərdən biri dili irqlə eyniləşdirməkdir.
İrqlə konkret dil arasında kiçicik əlaqə belə yoxdur”
1
.
Aparılmış tədqiqatlar əsasında alimlər bir daha sü-
but etmişlər ki, həqiqətən, “...insanları dilə görə bölmək
onların irqə görə bölgüsünə uyğun gəlmir”
2
. Çünki irq heç
bir milli, dini, coğrafi, mədəni, yaxud dil qrupu yaratmır
3
.
İrqçilərin dillə irq arasında həqiqi əlaqə varlığı tezisinin
uydurma olduğunu əyani sübut etmək üçün görkəm-
li bioloq M.F.Nesturx keçmiş sovet məkanında yaşayan
müxtəlif irqə aid qohumdilli xalqlardan misal gətirir. O
deyir: “SSRİ-nin bir çox xalq və tayfaları türk dillərində
danışırdılar. Lakin bu xalq və tayfaların biri (azərbaycan-
lılar) avropoid, eyni zamanda digəri (qazaxlar, qırğızlar,
yakutlar) monqoloid, üçüncüsü isə (şorlar, başqırdlar, tatar
lar) monqoloid xüsusiyyətli avropoid irqi tiplərini təşkil
edir”
4
. Deməli, irqlə dil arasında cüzi əlaqə olsaydı, bu
xalqların dillərində yaxınlıq, qohumluq ola bilməzdi.
Bütün elmi mühakimələrdən aydın olur ki, dil irqlə
bağlı deyil. Buna görə də heç zaman insanın bioloji qrup-
laşdırılması dillə əlaqələndirilə bilməz.
1
И.А.Бодуэн де Куртене. «Избранные труды по общему языкознанию». M., 1963, II т.,
c. 67-96.
2
М.Ф.Нестурх. «Происхождение человека». М., 1970, c. 401.
3
Bax: «Вопросы антропологии», № 20, 1964, c. 8-12.
4
M.&. М.Ф.Нестурх. «Происхождение человека». М., 1970, c. 401.
Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
318
Do'stlaringiz bilan baham: |
