1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

1. MƏNA ANLAYIŞI
Dilçilikdə məna anlayışı iki istiqamətdə öyrənilir: lek­
sik məna, qrammatik məna. Semasiologiyada sözlərin leksik 
və qrammatik mənasından söhbət gedir.

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
213
Dildə sözlərin, təqribən, 90 faizi müstəqil məna bildi-
rir. Bu mənalar real gerçəklikdə mövcud olan bütün var-
lıqların təbiətini ifadə edir. Sözün xarici forması səslərlə 
əhatə olunursa, onun daxili təbiəti müəyyən məna tutu-
muna malikdir. Hər hansı bir söz bir və ya bir neçə məna 
kəsb edir. Məsələn, stol, ağac, kağız, daş, su, çörək, taxıl, un, 
adam və s. kimi ümumişlək sözlər, habelə elmdə işlənən 
terminlər əsasən bir məna bildirir. Baş, göz, ağız, qol, əl və s. 
sözlər isə bir neçə mənada işlənə bilir.
Məna dedikdə nə başa düşülür? Buraya cisim və ha-
disələrin daxili xassələri, xarici forması, əlamət və keyfiy-
yətləri və s. daxildir. Nümunə üçün bir neçə sözün məna-
sına nəzər salaq:
Söz
Kağız
Ev
Çörək
Duz
Məna
ağac məmulatından texniki yolla hazırlanmış yazı 
ləvazimatı
müxtəlif inşaat materiallarından tikilmiş yaşayış binası
undan bişirilmiş ərzaq məhsulu
təbii yolla yeraltı və yerüstü mədənlərdən çıxarılıb 
ha zırlanan və orqanizmin zəruri tələbatını ödəyən 
qi da maddəsi
Göründüyü kimi, söz dildə mənanı olduqca qısa və 
konkret ifadə etmək imkanına malikdir. Hər bir sözün mə-
nasını tam açmaq üçün bütöv bir cümləyə bərabər nitq va-
hidi işlənir. Bu cəhətdən insanların nitqində mənanın bir 
sözlə ifadəsi son dərəcə heyrətamiz bir dil hadisəsi kimi 
maraq doğurur.

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
214