1-tоpshiriq. Til vа nutq hаmdа til mаdаniyati vа nutq mаdаniyati tushunchаlаrining fаrqli vа bоg‘liq jihаtlаrini vеnn diаgrаmmаsi аsоsidа shаkllаntiring vа tushuntiring. Til va nutq

Jallodlar kelib yigitning qo‘l-oyog‘ini bog‘lamoqchi bo‘lganlarida, podshoning dono vaziri:

— To‘xtang, taqsir, bu sahroyi yigit, arkoni davlatni ko‘rmagan, shoshib tili tutilib qoldi. Yana bir so‘rang. Qo‘lidagi ko‘zachada nima olib kelganini aytib bersin, — debdi. Podsho yana so‘rabdi. Shunda yigit, es-hushini yig‘ishtirib olib:

— Taqsir, men sizga sher sutini keltirdim. Ana oling, — debdi.

Vazirlar yigitning qo‘lidan idishni olib, tabiblar tekshirib qarashsa, haqiqatan yigit sher sutini keltirgan ekan. Podsho sher sutini ichib sog‘ayibdi. Yigitning tili so‘zga kirib, boshqa a’zolariga qarab:

— Ey og‘aynilar, ko‘rdingizmi? Yigit shoshib qolib, tili g‘uldirab, yanglishib: «Echki suti», deganida bekorga o‘lib ketar edi. Es-hushini yig‘ishtirib, o‘ylab to‘g‘risini aytgani uchun o‘limdan qoldi. Til tig‘dan o‘tkir deb, bekorga aytmaganlar, — debdi.

To’g’ri til toshni yoradi, egri til boshni.

To’g’ri gapirib yurgan inson hech qachon qoqilmaydi va hech qachon noqulay vaziyatga tushib qolmaydi. Tilini tiyolmay, o’ziga bo’ysundira olmagan inson esa har doim boshiga og’ir kulfatlar tushishidan qochib qutila olmaydi.

Qush tilini qush biladi.

Insonni insondan bo’lak hech bir zot tushuna olmaydi. Boshimizga og’ir kulfat tushsa, dardlarimizni aytmoqchi bo’lganimizda doim bir insonga, onamizga yoki yaqin do’stlarimizga ishonib ichimizdagilarni to’kib solamiz.

O’ylay o’ylay o’ychil bo’lasan, so’zlay so’zlay so’zchil bo’lasan.

Inson qanchalik ko’p o’qisa shuncha ko’p o’ylaydigan, atrof muhitda sodir bolayotgan voqealarni idrok qiladigan bo’lib boraveradi. Inson qancha ko’p o’qisa, o’rgansa, izlansa o’z nutqi ustida ishlasa, nutqi oshib boradi. Tomoshabinlar oldida qo’rqmasdan, hayajonlanmasdan gapirsa, o’ziga qarata olsa, nutqidagi kamchiliklari yo’qolib so’zamon bo’lib boradi.