1-topshiriq. Berilgan savollarga yozma tarzda javob tayyorlang. Ekotizim va uning tarkibi

Tabiiy ifloslanish
Antropogen ifloslanish
Atmosferada doimo ma’lum miqdorda changlar bo’ladi. U tabiatda sodir bo’ladigan tabiiy hodisalar natijasida hosil bo’ladi.	Atmosferani ifloslanishida insoniyat ta’sir ko’rsatishi antropogen ifloslanish deyiladi.
3 guruhga bo`linadi	ta guruhga bo`linadi
a)mineral (noorganik)changlar	a)transportlar vositalari
b) organik changlar	b)sanoat korxonalarida
d) koinot changlari	d)energiya ishlab chiqaruvchi korxonalar

Tushunchalar tahlili

Obiotik omillar	Noorganik tabiatning(o’lik)tabiatning organizmlarga ta’sirini ifodalovchi omillar
Biotik omillar	Tirik organizmlarning bir-biriga o’zaro ta’sirini ifodolovchi omillar
Biotsenoz	Muayyan bir maydonda yashovchi o`simlik hayvon va mikroorganizmlar majmuasidir.
Antropogen omillar	Jamiyat (inson)ning turli ishlab chiqarish faoliyatlari bilan bog’liq ta’sirlar
biogeotsenoz	Biosferaning kichik bir qismi bo`lib ,u ozining joylashgan o`rni iqlimi gidrologiyasi biotik sharoitaiga ko`ra bir xil bo`ladi.

T- sxema insonning tabiatga va tabiiy resurslarga ta`siri

Ijobiy ta`siri	Salbiy ta`siri
Yerlarni o’zlashtirish,(cho’llarni,botqoqliklarni,to’qaylarini)	O’zlashtirilgan yerlarni tabiatini yo’qolib borishi(cho’l tabiati)
Tabiiy resurlardan sanoatda ishlab chiqarishda foydalanish-fan texnika rivojlanishi	Sanoat chiqindilari,zaharli oqova suvlar, oksidlangan havo atmosferaga zarar yetkazadi
Urbanizatsiya	O’rmonlar kesilib,o’rmon kamayishi,shaharlarda transport vositalari orqali havoga karbanat angdirid gazini ko’tarilishi

Atamalar zanjiri
Mineralli oqova suvlar - tarkibida noorganik birikmalar-qum,tuproq,ruda,shlak,mineral tuz zarrachalari,kislotalar va ishqorlar bo’ladi.

Organik oqova suvlarda – kelib chiqishiga ko’ra ikki guruhga bo’linadi,ya’ni o’simliklar va hayvonlar ifloslangan suvlarga bo’linadi,agar suvda o’simlik poyasimi,ildizmi bo’lsa o’simlik iflosagan suvlar,hayvonlarni boqishda ishlatilgan suvlar kiradi.

Bakterial va biologik ifloslangan suvlar-kishilarning kundalik hayoti davomida ishlatib ifloslagan suvlar va ayrim sanoat korxonalari tomonidan organic moddalarni qayta ishlashda ifloslangan suvlar.


6 – topshiriq: O’z kasbiy faoliyati tajribalari asosida biron bir mavzu bo’yicha ekologik badiiy ko’rinish rejasini ishlab chiqish va topshiriqlar bo’yicha yakuniy xulosalar tayyorlash (maksimall 10 ball).
Suv-obi hayot (badiiy ko’rinish)

Sinf xonasi mavzuga mos bezatiladi.

Ilmiy metodik qo’llanmalardan foydalaniladi.

AKT da slaydlar tayyorlanadi.

Ikki o’quvchi sahnaga(sinf o’rtasiga) yurib kelishadi.shunda birinchi o’quvchi suvga qo’lidagi chiqindini tashlaydi. Ularning yonidan o’tayotgan Yoshi kattaroq inson(u ham sinf o’quvchisi bo’ladi) unga bu ishni bekor ekanligini suvni ifloshlash gunoh ekaniligini aytib,uni tartibga chaqirib o’tib ketadi. O’quvchilar darsga kelishadi va ikkinchi o’quvchi bo’lgan voqeani ustozga aytib beradi. Shunda ustoz AKT dan foydalangan holda o’quvchilarga “Suv obi hayot” ekanligini tushuntirib beradi.

“Suv-tabiatning qimmat baho resursi bo’lib, biosferaning mavjudligini ta’minlovchi moddalar almashinuvi jarayonlarida muhim ro’l o’ynaydi.Yer sharining ko’plab hududida toza ichimlik suvi yetishmasligi dolzarb global muammoga aylanib bormoqda. Ayniqsa aziz o’quvchilar Afrika qit’asida suvga bo’lgan ehtiyoj yuqori hisoblanadi.

Suvlarning ifloslanishi esa bugunngi global muammolaridan biridir. Ilgari ocean va dengizlardagi yuzasidagi suyuq va qattiq chiqindalar kamligi bois suyulib tozalanish imkonini beradi. Biroq hozirgi jadal urbanizatsiylashayotgan vaqtda,sanoat korxonalari rivojlanayotgan bir paytda insoniyat tomonidan tabiatga shu jumladan suvlarga katta ziyon yetkazilmoqda .Neft qazib olib,uni tashish jarayonida neft suvlarga oqib chiqmoqda,suv havzalaridagi dam olish maskanlarida biz tomonimizdan turli xil erimaydigan,qattiq chiqindilar suvlarga tashlanmoqda natija suvdagi hayvonlarga va o’simliklar yashash tarziga ziyon yetkazilmoqda.Hurmatli o’quvchilar agar bir kunda bir inson suvga bitta chiqindi tashlasa dunyo aholisi 7 millardni tashkil qiladi,shunda suvga qancha axlat tashlandi. Shuni hisoblab chiqinglarchi,?Ana ko’rdingizmi o’quvchilar bizga arzimas bo’lib ko’ringan ishimiz,nechog’lik tabiatga zarar yetkazishimizni.

Dars davomida o’quvchilarga ekologik ta’lim tarbiya beriladi.

Menga berilgan topshiriqlarni bajarishim mobaynida men o’quvchilarga nafaqat tarix fanidan balki har bir fandan tushuncha berib o’tishim lozim ekan. Men kelajakda pedogogik faoliyatimda o’quvchilarni ekologik madaniyatlarini rivojlantirish maqsadida o’z fanimni ekologiya fani bilan bog’lob o’tishga harakat qilaman. Sababi har birimiz tabiatni asrashga masulmiz