1. Til va nutqning inson hayoti va jamiyat taraqqiyotidagi o’rni

Polilog.
Ikkidan ortiq ishtirokchilarning nutqidan tuzilgan suhbat polilogdir. Polilog 
hamma til xususiyatlari jihatidan dialogning o’zidir. Faqat unda suhbatdoshlarning 
soni ko’proq bo’ladi. So’zlovchi o’rtaga tashlagan muammoga birdan ortiq 
ishtirokchi o’z fikrlarini bildirishi mumkin. 
O’qituvchi sinfda og’zaki nutqning turli shakllaridan foydalanadi. Quyi sinflarda 
ko’proq nutqning dialog va polilog shakli o’rinlidir, chunki suhbat usuli shunga 
asoslanadi. Monologik nutqdan o’qituvchi hikoya, tasvir, ta’rif, tavsif xarakteridagi 
mavzularni bayon etishda foydalanadi. Monologik nutq tarix, adabiyot darslari 
uchun xos bo’lganidek, dialogik nutq ona tili, matematika darslarida qo’l keladi. 
O’qituvchi har bir darsda og’zaki nutqning hamma shakllaridan foydalanishi lozim. 
O’qituvchi o’rganilayotgan mavzu va material o’quvchilarga to’la yetib borishi, 
ularning xulqiga ta’sir etishini ko’zda tutgan holda aytilayotganlarga mos harakatlar 
ham qiladi: ko’z, qosh, qo’l, yuz, bosh, kift harakatlarini ishga soladi. Bunday 
harakatlar tasdiqni, inkorni yoki mazmunlikni va hokazolarni ifodalashi mumkin. 
Harakat o’z o’rnida bo’lsa, yoqimli kechsa foyda keltiradi. Ammo hadeb 
o’rinlio’rinsiz harakatlar qila berish o’quvchini zeriktirib yuboradi. 
Pedagogik vazifani muvaffaqiyatli bajarishi uchun o’qituvchining nutqi ma’lum 
talablarga javob berishi, ya’ni kerakli kommunikativ sifatlarga mos bo’lishi kerak. 
Nutq bir necha normalarga mos bo’lishi kerak: zamonaviy normalarga, ifodalilik 
talablariga va adabiy til normalariga. 
Pedagogik nutqning to’g’rilik, aniqlik, moslik, leksik boylik, ifodalilik va tozalik 
kabi kommunikativ sifatlari o’qituvchi nutqining madaniyatini belgilaydi. 
O’qituvchi nutqining muhim fazilatlaridan biri 
ifodalilikdir.
Ifodalilikkina nutqning 
tinglovchi tomonidan qabul qilinishini ta’minlaydi. Ifodalar sodda, ammo katta 
mazmunga ega bo’lgan nutq tinglovchida qiziqish uyg’otadi va uning onggiga tez 
yetib boradi. Ifodalilik nuqtai nazaridan qaralganda kishilarning nutqlari xilmaxildir. 
Hatto bir mavzuga bag’ishlangan turli kishilarning nutqi turlicha ifodalanishi 
mumkin. Bunday nutqlarning biriga tinglovchi qiziqib qarasa, boshqasiga nisbatan 
loqayd munosabatda bo’ladi 
O’qituvchi nutqining