1. Tijorat banklarining faktoring operatsiyalari, Tijorat baknalrining lizing operatsiyalari

Lizing bo‘yicha taklif etiladigan xizmatlar. Lizing ijaraga oluvchiga taklif etiladigan turli xil xizmatlari bilan xarakterlanadi.
Bu turdagi barcha xizmatlar ikki guruhga bo‘linadi.
Texnik xizmatlar. Bunda mijoz ijaraga oladigan obyektni u istagan joyga yetkazib beriladi. Ijaraga olinadigan obyektning montaj va o‘rnatilishi, texnik xizmat ko‘rsatish hamda mijozning joriy remontini o‘z ichiga oladi.
Maslahat xizmatlari. Bitimni rasmiylashtirishda soliqqa tortish masalalari bo‘yicha xizmatlar va boshqalar.
O‘zbekistonda lizing operatsiyalari O‘zbekiston Respublikasi 2002-yil dekabrdagi „Lizing haqida“gi Qonuni tomonidan boshqarib boriladi.
Yuqoridagi qonunga asosan, lizing – bu belgilangan mulkka ega bo‘lib, lizingni qabul qiluvchiga uni qaytib sotib olish huquqini beruvchi shartnomaga asosan jismoniy yoki yuridik shaxsga belgilangan muddatga, belgilangan shartlarga asoslanib, belgilangan to‘lovni amalga oshirishni ko‘zda tutib amalga oshiriladigan investitsion faoliyat hisoblanadi.
Lizingni amalga oshiruvchi – bu lizing shartnomasiga asoslanib, lizing uchun maxsus qo‘lga kiritilgan mulkni ijaraga beruvchi xo‘jalik subyekti (lizing kompaniyasi, bank va boshqa) yoki individual tadbirkor bo‘lishi mumkin.
Lizingni qabul qiluvchi – bu lizing shartnomasiga asosan mulkni foydalanishga oluvchi xo‘jalik subyekti yoki fuqaro, ya’ni ijarachidir.
Lizing mulkini sotuvchi – jihoz va mashinalarni ishlab chiqargan va lizing predmetini sotuvga qo‘ygan xo‘jalik subyekti yoki fuqarodir.
Lizingni amalga oshiruvchi lizing shartnomasiga asosan tadbirkorlik maqsadlarida lizingni qabul qiluvchi tomonidan ko‘rsatilgan mulkni belgilangan sotuvchidan o‘z ixtiyoriga olib, unga vaqtincha egalik va foydalanib turishga to‘lov asosida berish mas’uliyatini oladi. Bunda lizingni amalga oshiruvchi lizing predmetini va sotuvchini tanlagani uchun javobgarlikni o‘z bo‘yniga olmaydi. U sotuvchiga jihozlar moliyaviy ijara uchun ma’lum shaxsga ber ilayotganligi haqida xabar berishi shart.
Ijaraga berilgan mulkni bexosdan ishdan chiqarish yoki zavol riski mulkni ijaraga berish vaqtining o‘zidayoq lizingni qabul qiluvchiga o‘tadi (agar lizing shartnomasida boshqa holat ko‘rsatilmagan bo‘lsa).
Lizingni qabul qiluvchi, lizingni beruvchi va lizingni sotuvchi o‘rtasida tuzilgan shartnoma asosida bevosita mulk sotuvchiga mulkning sifati, butligi va uni yetkazib berish muddati haqida hamda sotuvchi tomonidan tegishli shartnomani bajarishdagi kamchiliklari uchun talablar qo‘yish huquqiga egadir.
Lizingni qabul qiluvchi xaridorlar uchun belgilangan qonun asosida qo‘lga kiritilgan mulkni to‘lab berish majburiyatidan tashqari, qo‘shimcha majburiyat va huquqlar ham bor. Lekin, liz ingni qabul qiluvchi lizingni amalga oshiruvchining roziligisiz sotuvchi bilan sotish, sotib olish shartnomasini bekor qilishi mumkin emas.
Sotuvchiga nisbatan lizingni amalga oshiruvchi va qabul qiluvchi tomon kreditorlar sifatida namoyon bo‘lishadi, ya’ni ulardan ixtiyoriy bittasi to‘liq hajmdagi talabni qo‘yish huquqiga egadirlar. Qabul qiluvchi kreditorlardan birortasi talabni ko‘rsatishdan oldin sotuvchi o‘z xohishiga binoan ixtiyoriy bittasining majburiyatini bajarish huquqiga egadir.

3.