1. Tibbiyotda etika va deontalogiya tamoyillari  Etika

Oligouriya 
(yunoncha olygos – kam, uron - siydik) sutkalik siydikni 500 ml va undan kam 
ajralishi. Bu quydagi xolatlar kuzatiladi:
Fiziologik – suyuqlik qabul qilish cheklanganda, ko’p terlashda, jismoniy zo’riqishlarda
O’tkir va surunkali nefritlarda
Yurak yetishmovchiligi
Kuyish kasalligi (shok bosqichida)
Buyrak zaxarlanishlarida
Turli etiologiyali shoklarda
Qorin bo’shlig’I o’smalarida va kichik chanoq a’zolari o’smalarida
Anuriya (yunoncha an – yo’q, uron – siydik) siydik ajralishi to’xtashi hisobiga siydik pufagiga 
siydik tushmasligi (200 ml / sutka va undan kam). Anuriya buyrak yetishmovchiligida (buyrakka 
aloqador) arterial bosim tushib ketishi (buyrakdan tashqari anuriya), siydikning ajralishiga to’siq 
mavjud bo’lgan xollarda (masallan siydik ayiruv naylarining o’sma bilan bosib qo’yilishi 
xolatlarida) kuzatiladi.
Ishuriya (yun. ischo-to`xtash, yoki to`sqinlik qilish, uron- siydik). Bunda siydik pufagi to`lganda 
ham uni tashqariga chiqara olmaslik kuzatiladi. Ishuriya siydik pufagi atoniyasi yoki siydik yo’li 
torayishida kuzatiladi.
Ishuriya yuzaga kelganda kechiktirmagan xolda siydik pufagini bo`shatish lozim. Bunday 
xolatlarda bemorlarda mustaqil ravishda siydikni ajralishini kasalning atrofida xuddi jumrakdan 
suv oqib turganidek yoki choynakda suvni tomchilatilgandek shovqinnixosil qilib, yoki jinsiy 
a’zolarni issiq suvda yuvish orqali yoki qov usti sohasiga grelka quyishni qo`llash bilan yuzaga 
keltirish mumkin.
Agarda bularning xech qaysisi samara bermasa bemorga siydik chiqarish nayi (kateter) ulab 
qo’yiladi.
Nikturiya. Buyraklarning normal faoliyati uchun kunduzgi diurezning ustunligi xosdir (kunduzgi 
diurezning tungi diurezga nisbati taxminan 4:1). Nikturiya (yunoncha nyktos – tun, uron - siydik) 
- tungi diurez ortishi hisobiga ushbu nisbatning o’zgarishi (siydikning ko’p qismini kunduzi 
emas tunda ko’proq ajralishi). Nikturiya turli buyrak xastaliklarda, prostate bezi gipertrofiyasi va 
qandsiz diabetga chalingan bemorlarda kuzatiladi. Nikturiya buyrak kasalliklarining erta 
simptomlaridan biri bo’lib, ayniqsa keksalarda ko’p uchraydi.
Enurez. Asosan yoshi kattalar va qariyalarda nikturiya siydik tuta olmaslik - enurez (yunoncha 
enureo – xo’llash) bilan birga kechadi. Enurez yoshi katta kishilarda prostata bezi adenomasida 
kuzatiladi.
Pollakiuriya. Odatda sutkada normada 3-4 marta siydik ajraladi. Pollakiuriyada (yunoncha 
pollakis - ko’p marta, tez tez, uron - siydik) sutkalik siydik ajralishi 6-7 martadan yuqori boladi. 
Bu holat ko’p suv ichganda, siydik ajratish yo’llari yallig’lanishida ifodalangan prostate bezi 
adenomasida va poliuriya bilan kechuvchi kasalliklarda kuzatiladi.Dizuriya (yunoncha dys - 
funksiyaning buzilishi, uron - siydik) - siydik qopidan siydik ajralishining tezlashishi va/yoki 
qiyinlashishi, og’riqli bo’lishi bilan harakterlanadigan siydik chiqarishni buzilishlarining 
umumiy nomi. Dizuriya simptomlari siydik ayiruv tizimining yallig’lanish kasalliklari (sistit, 
uretrit, piyelonefrit, buyrak tuberkulyozida va bosh.) va siydik yo’lida tosh mavjudligida 
namoyon bo’ladi.
Stranguriya (yunoncha strangos –tomchi, uron-siydik) og’riqli siydik ajralishi boshqa o’zgarish 
va buzilishlar kuzatilmagan holda.
Shishlar. Buyrak kasalliklarida kuzatiladigan shishlar ko’pincha ertalab yuzlarda namoyon 
bo’ladi (paraorbitalni shish), ifodalangan shish sindromida esa tananing pastki qismlarida ham 
kuzatiladi. Ba’zida shishlar yaqqol ifadalangan, yuzlarga, qo’l-oyoqlarga tarqalgan bo’ladi va 
anasarka rivojlanishi bilan kechadi.
Shishlar kelib chiqan bemorlarni kuzatishda nafaqat sutkalik diurezni aniqlash, balki tana vaznini 
ham aniqlash lozim.
Beldagi og`riqlar. Buyrak va siydik chiqarish yo`llari kasalliklaridagi bel sohasida og’riq 
buyraklar kapsulasinig taraglashishi (masalan buyrakdagi yallig’lanish jarayonlarda–nefritda) 

---

va/yoki siydik ayiruv naylari obstuksiyasida (tosh, qon laxtalari bilan) kuzatiladi. Og’riqning 
doimiy bolishi ikki xil holatda: glomerulonefritda-umumiy og’riq va piyelonefritda faqat ma’lum 
bir tarafda kuzatiladi. Kuchli, to’lg’oqsimon, bel sohasining bir tarafidagi va oraliq sohasiga 
tarqaluvchi og’riqlar – buyrak sanchig’I - siydik tosh kasalliklarida namoyon bo’ladi.
Buyrak sanchigiga birinchi yordam - shifokor kelguniga qadar iliq suvli vanna yoki grelka 
qo`yiladi. Uvning harorat 38-39C, vanna qabul qilish davomiyligi 10-20 minutni tashkil qiladi. 
Bundan tashqari shifokor tavsiyasiga ko’ra bemorga spazmolitik va anal’getiklar kiritiladi.