|
Takroriy mashqlarga organizmniing reaksiyasi 4 xil namoyon bo‘ladi.
1. Ishga yaroqlilikning chidamli turg‘un va yuqori ko‘rsatkichlari bilan xarakterlanadi.
2. Jismoniy nagruzkalar turg‘un bo‘lmagan nagruzkalarni ko‘rsatadi. Tiklanish davri uzaytiriladi.
3. Sportchining ishga yaroqliligi har bir takorriy jismoniy nagruzadan keyin o‘zgarib boradi.
4. Ishga yaroqlilik saqlangan xolda yurak-qon tomir tizimi faoliyati yomonlashib boradi.
Jismoniy nagruzkalarning sportchilar organizmga ko‘rsatadigan ta’sir reaksiyasini aniqlash uchun shuningdek turli xil instrumental teshirish usullari o‘tkaziladi.
- Ayollar tana tuzilishning erkaklarnikidan ancha farqi bor.
10-11 yoshgacha og‘irligini xisobga olmaganda qiz bolalar va o‘g‘il bolalar bir xil bo‘ladi.
12-16 yoshda esa qiz bolalar o‘sishda o‘g‘il bolalardan o‘zib ketadi.
Balog‘at yoshga o‘g‘il bolalarga qaraganda erta yetadilar.
17-18 o‘smirlar qiz bolalarni yetib oladilar va ulardan o‘tib ketadilar.
Muskullar ayollar tanasining 35% ni,erkaklarda esa 40-45% ni tashkil qiladi. Teri osti yog‘ qavatlari esa ayollarda 28% ni, ekaklarda 18% tashkil etadi.
Ayollarning tanasi uzun,yelkalari ensiz, chanoqlari keng,qo‘l oyoqlari muskullari kalta va muskullari kam bo‘ladi. Bu esa yugurishni va balandlikka sakrashni cheklab qo‘yadi. Ayollarning asab tizimi tez qo‘zg‘aluvchan vaemotsional bo‘ladi, trener buni bilish zarur. Bu esa mashg‘ulotlarda unumdorlikni pasaytirib yuboradi, ba’zida esa qizlar mashg‘ulotlarga umuman qatnashmay qo‘yishi mumkin.
- Sportchilarda ichki organ kasalliklari, asab sistemasi kasalliklari ko‘p uchraydi.
Tibbiy pedagogik kuzatuvning formalari.
1. Mashg‘ulot vaqtida bevosita tekshirish
2. Mashg‘ulotgacha tekshirish va mashg‘ulotdan keyin 10-30 minut o‘tkazib tekshirish.
3. Mashg‘ulotgacha, mashg‘ulotdan keyin 20-30 minut, 4-6 soat, 24-48 soatdan keyin tekshirish.
4. Mashg‘ulot kuni ertalab va kechqurun tekshirish.
5. Xafta moboynida qayta qayta tekshirish.
6. Bir kun dam oldirib keyitn tekshirish.
- Infeksion-artritlar tuberklyoz, brusellez va revmatizm kabi kasalliklardan keyin kelib chiqadi.
Noinfeksion-artiritlar moddalar almashinuvini buzilishi natijasida kelib chiqadigan distrofik o‘zgarishlardan paydo bo‘ladi. Infeksion va travmatik artritlarda bo‘g‘im ichidagi suyuqlik miqdori oshadi, bo‘g‘imtog‘aylarida o‘zgarishlar, bo‘g‘im xaltasi va bog‘lamlarida o‘zgarishlar paydo bo‘ladi.
- Auskultatsiya-stetoskop yoki fenendaskop yordamida tekshiriladi. Sog‘lom odamda vezikulyar tvush eshitiladi. Yurakni eshitganimizda 2 ta ton sistolik va diastolik tovush eshitiladi.Vrach tekshirishi vaqtida Sportchining arterial bosimini teshirib ko‘radi. Maxsus asbob sfigmomanometr yordamida o‘lchanadi,ko‘rsatmalarga qarab maxsus tekshirish usullari rengen, elektrokardiograf, fonokardiogaraf, spirograf, labaratoriya tekshiruvlari (qon,siydik, axlat, balg‘am) o‘tkaziladi.
- Plevrit-plevra pardasining yallig‘lanishidir. Kasallik o‘pkadagi kasalliklarning tuberklyoz, rak, revmatizm,o‘tkir o‘pka kasalliklarining asoratidir.
Plevrit o‘tkir boshlanadi. Tana haorati ko‘tariladi, yo‘tal,ko‘krak qafasida og‘riq va nafas olishning qiyinlashuvi bilan boshlanadi. Davo fizkulturasi bemorning tana harorati tushirilib, umumiy ahvoli yaxshilangach boshlanadi. MashqLar plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlikni yo‘qotish va o‘pka plevrasidagi spaykalarni yo‘qotishga qaratilgan. Agar chap yonboshining pastki tomoniga bukilishi mashqLar nafas chiqargan vaqtda amalga oshiriladi.
- Mashg‘ulotgacha va mashg‘ulotdan 20-30 minut o‘tkazib tekshirish. Sportchi ko‘rsatkichining organizm funksional xolatiga aloqAsi sinab ko‘riladi. Bu jismoniy zo‘riqish qanday o‘zgarishlarga olib kelishini ko‘rsatadi. bunda zo‘riqishning xajmi katta kichikligi aniqlanadi. Mashg‘ulotgacha va mashg‘ulotdan keyin 20-30 minut, 4-6 soat, 24-48 soatdan keyin tekshirish. Bu bilan sportchi nimaga qodir ekanligi, qancha dam berib qanday natijalarga erishish mumkinligi soatlarda yoki sutkada aniqlanadi. Mashg‘ulo kuni ertalab va kechqurun tekshirish. Agar sportchi kuniga 2-3 marta mashg‘ulot o‘tkazsa, mashg‘ulot xajmini aniqlashga yordam beradi.
- Ishtaha organizm holatiniing eng nozik ko‘rsatkichi. Mashg‘ulotlardagi zo‘riqish xolsizlik yetarli darajada uxlamaslik va boshqa faktorlar ishtahada bilinadi. Jismoniy tarbiya mashqlari ishtahani ochib yuboradi. Ishtahaninng yaxshiligi moddalar almashinuvi protsessini oshiradi. Ertalabki ishtaha holati eng zarur bo‘lib, bund sportchi turganda 30-45 minutdan keyin ovqatlanish xissini sezadi, bu tabiiy holat xisoblanadi. Ba’zida 2-3 soat o‘tgandan keyin hamovqat yegisi kelmaydi. Bu belgi organizmning normal funksiyasi buzilganida dalolat beradi. O‘z-o‘zini boshqarish kundaligida yaxshi normal, pasaygan ishtahayoki umuman yo‘qligi belgilanadi. Unda ich kelishining doimiyligi, axlat shakli, damlashlar yoki ich ketishlar belgilanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
