1-Tema. Kirisiw. «Ózbekstannıń eń jańa tariyxı» oqıw pániniń predmeti, máqseti hám wazıypaları, teoriyalıq-metodologiyalıq principleri. Jobası: «Ózbekstannıń eń jańa tariyxı»

etiwdi alıp qarayıq. Bul princip mámleketimizde demokratiyalıq bazar 
ózgerislerin ámelge asırıwdıń tiykarı dep moyınlandı. Ekonomikanı jáne siyasatqa, 
ideologiyalıq dogmalarǵa qurban etpew ushın siyasiy máqsetlerge erisiw kuralı dep 
qaralmadı. 
Sociallıq baǵdarlanǵan bazar ekonomikasınıń ózi pútkil jámiyet kóleminde 
demokratiyalıq ózgerislerdi ámelege asırıw ushın sharayatlar tayarlaydı. 
Mámlekettiń ishkerisinde hám sırtında da óndiris múnásibetlerin tártipli tiykarda 
qurılǵan bazar belgileydi. Endi kim menen sawda-ekonomikalıq baylanıslardı 
ornatıw hám rawajlandırıw joqarıdan belgilenbeydi. Sonlıqtan da házirgi 
ekonomikalıq sheriklerimiz arasında tek ǴMDA mámleketleri ǵana emes, bálkim 
rawajlanǵan Evropa, rawajlanıp atırǵan Afrika hám demokratiyalıq Amerika, 
shıǵısta Qıtay, óz-ara kelispewshilik bar bolǵan arab dúnyası hám Izrail da bar. 
Eger aldın mámlketimiz burınǵa awqamlas respublikalar menen tovar aylanısın 
alıp barǵan bolsa, búgingi kúni 70 payız sawda satıqqa joqarı rawajlanǵan – AKSh, 
Angliya, Belgiya, Niderlandiya, Qubla Koreya, Shveycariya, Finlandiya sıyaqlı 
mámleketler menen ámelge asırmaqta. Endi sheriklerdi bazardıń ózi tańlamaqta. 
Bul processler nátiyjesinde eksport hám import quramında sheshiwshi ózgerisler 
júz bermekte. Eksport quramında paxta talshıǵınıń úlesi sheshiwshi túrde 

---

27 
qısqarmaqta. Mashina hám áspab úskeneler, energiya tarkatıwshılar, transport 
qurallarınıń úlesi kóbeymekte. 
.Ekinshi principke muwapıq bazar múnásibetlerine ótiw dáwirinde 
mámleket bas reformator, reforma táǵdiri ushın juwap beretuǵın tiykarǵı 
kúsh-qudiret, kepil bolıwın názerde tutadı. 
Bunda bunnan da basqa jol bolıwı múmkinbe edi? Bazar múnásibetlerine 
ótiw dáwirinde mámlketten basqa qudiretli ekonomikalıq kúsh joq. Iri kárxanalar 
eski kooperativ baylanıslar úzilgen, bazar sharayatı ele qáliplespegenligi sebepli 
zárúr qarjıǵa iye emes edi. Shet el banklarında úlken qárejetler joq edi. Xalıqtıń 
imkaniyatları derlik birdey bolıp, kishi hám orta biznesti, shańaraqlıq is 
bilermenlikti qárejet penen támiyinlew jetkilikli emes edi. Mámleket bolsa úlken 
ekonomikalıq qudiretke hám abıroyǵa iye bolıp, barlıq óndiris qurallarınıń 90 
payızın birlestirgen edi. Bunday birlesken, bir jerde jámlengen, úlken potencialdan 
paydalanbaw qáte bolatuǵın edi. Yaǵnıy múmkinshiligi bolǵanınsha mámleket 
mexanizminen paydalanıw zárúr edi. Bazar múnásibetlerine ótiwde, ásrise onıń 
dáslepki basqıshında mámleket reformalarda belsene qatnastı, reformalarǵa 
qáwenderlik etti hám onı izbe iz ámelge asırdı. Bunnan tısqarı xalıq xojalıǵında 
ámeleg asırılgan strukturalıq qayta kurıwlar, kúshli hám kóp tarmaqlı óndiris 
infradúzilmesin payda etiw tek mámlekettiń kúshi menen isleniwi múmkin edi. 
Bazar ekonomikasına ótiwdi jolǵa qoyıwda mámleket óziniń tariyxıy wazıypasın 
atqardı. Endi bunnan keyin bazar múnásibetleri bekkemlenip barǵan sayın 
mámlkettiń ekonomikalıq roli páseyip baradı. Ekonomikalıq wazıypalardıń 
kópshiligi iri milliy korporaciyalar, kárxanalar, shet el is bilermenleri hám jeke 
menshik is bilermenler moynınv ótedi. Tariyxıy rawajlanıw tendenciyasınıń ózi 
usını talap etedi. 
Reformalardı ámeleg asırıwda huqıqıy negizin qáliplestiriw, turmıstıń barlıq 
tarawlarında nızam ústinligine erisiw áxmiyetli wazıypalardan bolıp, bazar 
múnásibetlerine ótiw processinde tańlanǵan úshinshi pincip edi. Ǵárezsizlik 
jıllarında is júzinde jańa huqıqıy sistema jaratılddı. Bazar ekonomikasınıń óz 
nızamları bar, oǵan aralasıw, valyuntarizmge jol qoyıw, mensinbewshilik unamsız 
aqıbetlerge alıp keliwi múmkin. Sonlıqtan nızamǵa boysınıw bazar 
múnásibetlerine ótiwdiń eń áhmiyetli principlerinen biri bolıp tabıladı.