1-tema: Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda. Hújjet hám oniń wazipalari. Málimleme hám hújjet túsinigi. Reje

1-tema: Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda.Hújjet hám oniń wazipalari. Málimleme hám hújjet túsinigi.
Reje:
1.Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda.
2.Hújjet hám oniń wazipalari.
3. Málimleme hám hújjet túsinigi.

Hár birewimiz hár kúni hár qıylı hújjetler menen shuǵıllanamız: pasport, studentlik gúwalıǵı, jazıwlar dáptershesi, avtobus yamasa tramvay bileti, dúkannan tovar satıp alıp atırǵanda kassa kvitansiyası hám basqalar. Hújjetler insanǵa omiriniń birinshi kúninen sońǵı kúnine shekem (tuwılǵanlıq tuwrısındaǵı gúwalıq, mektepti tamamlaǵanlıǵı tuwrısındaǵı gúwalıq, neke tuwrısındaǵı gúwalıq, materialı gúwalıǵı hám basqalar) joldaslıq etedi. Hújjet insaniyat jámiyetiniń islewi, basqarılıwı hám ózin-ózi biliwdiń eń zárúrli qurallarınan biri bolıp tabıladı.

Jámiyette júdá kóp sanlı hár-túrli hújjetler turaqlı túrde jaratıladı hám mámilede boladı. Bul processti aktiv, vulqan menen salıstırıw múmkin, onıń tesiginen lava úzliksiz aǵısı menen aǵadı, ol az-azdan háreketin páseyttiredi, toqtaydı hám keyin qatadı. Hújjetler de sonday. Daslep, olardı tayarlaw, kompilyatsiya qılıw, tastıyıqlaw, sertifikatlaw boyınsha intensiv, biraq sırtqı tárepten ádette sezilmes jumıslar bar. Keyin kerekli yuridikalıq kúshke iye bolǵan yamasa jaysha tamamlanılǵan formaǵa iye bolǵan hújjetler kúshke kiredi, operatsion mákanǵa shıǵadı, olar insan táǵdirine de, millionlap adamlardıń turmısına da tásir etiwi múmkin. Bul hújjetler bar ekenligi ushın operativ ortalıq.
Keyinirek, olardıń maqsetleri hám wazıypaları orınlanǵannan keyin, hújjetler az-azdan, eger júdá tegis emes sonda da, operativ pazıyletleri hám áhmiyetin joǵaltadı, mısalı, vulqan lava "muzlaydı", yaǵnıy arxivlarǵa jaylasadı hám usınıń menen tiykarınan tariyxıy áhmiyetke iye bolıp, retrospektiv ortalıqqa ótedi. Anglichan tilindegi ádebiyatlarda, atap aytqanda, hújjetlestirilgen basqarıw maǵlıwmatamalarınan eń intensiv paydalanıw onıń payda bolıwınan keyingi dáslepki altı ayǵa tuwrı keliwi haqqında maǵlıwmat beriledi. Keyin hújjetlerdiń operativ ma`nisi demde páseyedi hám olar jaratılǵanınan keyin bir yarım jıl ishinde minimal dárejege tásir etedi. Hújjetlerdiń basqarıw processinden tolıq úzilisi shama menen sherek ásir dawam etpekte¹.
Vulqan menen salıstırmalı dawam ettirip, onıń atılıwı, ilimpazlar, basqa zatlar qatarı, boljawǵa urınbaqta, sonı atap ótiwimiz kerek, hújjetler de málim boljaw hám modellestiriwge múmkinshilik beredi. Olar, eger kerek bolsa, muǵdarlıq hám sapa quramın joybarlawları múmkin. Basqasha etip aytqanda, hújjetler de perspektivalı ortalıqqa iye.
Áyyemgi dáwirlerde adamlar hújjetlerdi jaratıw, olardıń háreketleniwi hám saqlanıwı málim nızamlar hám qaǵıydalarǵa baǵınıwın ańlay basladı. Daslep, bul túsinik jumıs júrgiziw, úrp-ádetler hám hújjetler menen islew dástúrlerinen qáliplestiriwde bekkemlendi. Keyin ámeliy usıllar ulıwmalastırıldı, analiz etildi hám az-azdan rásmiy nızam hám qaǵıydalarda bekkemlenip, májburiy qaǵıydalar hám normalarǵa aylandı. Solay etip, ámeliy iskerlik jámiyettegi hújjetler iskerligi menen baylanıslı máselelerdi teoriyalıq túsiniwdi xoshametlendirdi. Nátiyjede, jazıwlardı basqarıw ilimiy ıntızamı payda boldı.
Ámeliyat penen bekkem baylanıslılıq jazıwlar menejmenti predmetiniń eki bólimnen ibarat dúzilisin anıqladi: 1) teoriyalıq hám 2) qollanılatuǵın. Bul eki bólim de tikkeley baylanıslı. Jazıwlardı basqarıw menen uyreniletuǵın máseleler sheńberi jeterlishe keń, biraq bar:

• 
  hújjetlerdi qáliplestiriw formaları;
  

• 
  olardı jaratıw usılları;
  
• 
  hújjettiń funktsiyaları, qásiyetleri, dúzilisi;
  
• 
  hújjetlerdi basqarıw principleri;
  
• 
  hújjetler sistemaların, sonıń menen birge hújjetler komplekslerin qáliplestiriw hám rawajlandırıw; jámiyettegi hújjetlestiriw processlerin jetilistiriw usılları.
  

Jazıwlardı basqarıw ob'ekti jámiyettegi barlıq hújjetler kompleksi bolıp tabıladı, yaǵnıy hújjetlerdiń barlıq túrleri, janrları hám formaları, sonıń menen birge hújjetlerdiń barlıq sistemaları hám tómen sistemaları. Biraq, tiykarǵı itibar basqarıw tarawına, operativ ortalıqqa tiyisli hújjetler hám hújjetler sistemalarına qaratılǵan.

Tiykarınan, hár qanday pán tariyxıy biliw usılına tayanadı. Buǵan baylanıslı hújjetlerdi basqarıw esaptan tısqarı emes. Bunnan tısqarı, onıń izertlew ob'ekti tariyxıy retrospektivada, dinamikada analiz etiliwi shárt, bul basqıshlardı, nızamlıqlardı, rawajlanıw tendentsiyaların hám hújjetlerdiń óz-ara baylanıslılıǵın izlewge múmkinshilik beredi. Solay etip, tariyxıy tárep hújjetlerdi basqarıwda eń áhmiyetlilerinen biri esaplanadı.
Bul ilimiy ıntızamdıń tiykarǵı wazıypaları jumıs júrgiziw predmetinen kelip shıǵadı:

• 
  jámiyettegi hújjetlestiriw processlerin teoriyalıq tiykarlaw;
  
• 
  jaratılǵan hújjetlerdiń joqarı sapasın hám olardıń nátiyjeli islewin támiyinlew;
  
• 
  joqarı dárejede islengen Málimleme ortalıǵın qáliplestiriw, yaǵnıy. jámiyeti tolıq hám waqtında hújjetlestirilgen maǵlıwmat menen támiyinlew; insannıń Málimleme mádeniyatın rawajlandırıw, jetilistiriw.
  

Jazıwlardı basqarıw óz wazıypaların jazıwlardı basqarıw ciklınıń basqa, tiykarınan qollanılatuǵın pánleri menen birgelikte sheshedi, onıń ushın ol teoriyalıq tıykar bolıp tabıladı. Buǵan tómendegiler kiredi:

• 
  tuwrıdan-tuwrı hújjetler menen islewdi shólkemlestiriwdi úyrenetuǵın menejmentti (jumıs júrgiziw) hújjetlerdi támiyinlewdi shólkemlestiriw hám texnologiyası: qabıllaw, tarqatıw, dizimnen ótkeriw, málimleme jumısı, zárúr hújjetlerdi qıdırıw hám basqalar. (Ókinish penen aytamız, kópshilik jazıwlar basqarıwı hám jumıs júrgiziw jumısların teńlestiredi, aljasıq bolǵan bul eki pándi aralastırıp jiberedi);
  
• 
  hújjetli lingvistika;
  
• 
  xatkerlikt xızmetlerin shólkemlestiriw hám basqalar.