1-tema. Filosofiyaniń PÁn hám dúnya ǵ a kóz-qarasqa tiyisli mazmuni

? 
2. Adam degen ne
?
3. Du’nya menen adam arasındag’ı ko’z-qaras qanday?
Qa’legen filosofiyalıq sistema usı u’sh topardın’ birewi menen baylanıslı boladı.
Solay etip filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi - «du’nya-adam» sisteması arasındag’ı qatnas 
ma’selesi.
Du’zilisi boyınsha filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi filosofiyanın’ predmetlik oblastı menen 
sa’ykes keldi. Bul tu’sinikli. Sebebi ol filosofiyanın’ problemalıq maydanın, predmettin’ shegarasın 
belgileytug’ın substanciallıq qatnastı bildiredi. Biraq mazmunı boyınsha filosofiyanın’ predmetlik 
oblastı onın’ tiykarg’ı ma’selesinen ken’.
Filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesinin’ du’zilisi ha’m rawajlanıw ma’selesine kelsek, sonı 
na’zerde tutıwımız kerek, filosofiyanın’ predmetlik oblastın belgilewshi problemalarının’ o’zgeriwi 
menen filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi ha’m o’zgeredi. Tiykarg’ı ma’sele anaw ya mınaw tariyxıy 
da’wirdin’ filosoflarının’ dıqqat orayındag’ı ma’sele boladı. Basqasha aytqanda, filosofiyanın’ 
tiykarg’ı ma’selesi o’zinin’ tariyxıy formalarına iye, bular filosofiyalıq oylawdın’ bag’darın 
bildiredi.
Filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesinin’ tariyxıy formaların qarasaq, mınalardı ko’remiz.
Mifologiya menen salıstırg’anda filosofiya subektivlik penen obektivlikti ajıratıwdan 
baslanadı. Sonlıqtan birinshi filosoflardın’ du’nyag’a qatnası «ne-ya’ nın’ 
«
ono»
 
g’a- («men 
emestin’
» 
olg’a), sırtqı, jekelikten u’stinlikke (kosmos, ta’biyat), adamg’a qarsı turıwshıg’a qatnası.
Antikalıq filosofiyada filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi birinshi tiykardı izlew menen, pu’tkil 
du’nyanın’ tiykarında ne bar ekenligin anıqlaw menen baylanıslı boldı.
Faleste - suw, Anaksimandrda - hawa, Geraklitte - ot, Platonnın’ ideyaları, Demokrittin’ 
atomları - usınday baslamalardın’ variantları.
Basqasha aytqanda, antikalıq filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi ontologiyalıq boyawg’a iye.
Orta a’sirlik filosofiya ha’m ontologiyalıq boyawdı saqlaydı. Biraq ayırmashılıqqa iye. 
Teologiya du’nya - quday (mir - bog) sistemasına iye.
Son’ ala ontologiyalıq ma’sele ekinshi plang’a o’tip, gnoseologiyalıq ma’seleler birinshi 
plang’a shıg’adı. Bul jan’a da’wirde sanaattın’ ha’m ta’biyattanıwdın’ rawajlanıwı menen haqıyqıy 
bilimdi onın’ oraylıq ma’selege aylandırıwı menen baylanıslı. Jan’a da’wirden baslap ilimnin’ 
gu’lleniwi baslandı. Jer ha’m aspan denelerinin’ mexanikası (I. Kepler, G. Galiley, I. Nyaton), 
analitikalıq geometriya (R. Dekart), diferenciallıq ha’m integrallıq esaplaw (Ferma, Dekart, Nyaton, 
Leybnic h.t.b.), ximiya oblastındag’ı ashılıwlar (R. Boyl), geografiya, geologiya, botanika, 
zoologiya h.t.b. oblastlarındag’ı ashılıwlar. Texnikalıq qurallar
:
mikroskop, teleskop, termometr, 
gigrometr, sınap, barometr ha’m basqalar.
Jan’a da’wir filosofiyasının’ tiykarın salıwshı F. Bekon ha’m R. Dekart o’zlerinin’ 
filosofiyasının’ tiykarg’ı bag’darlamaların gnoseologiyalıq-metodologiyalıq aspektte qaraydı. 
Empirizm (Bekon), induktivizm (Bekon), deduktivizm (Dekart).