1. Tashqi iqtisodiy aloqalar statistikasining o’rganish ob’ekti va ko’rsatkichlar tizimi

4.§. Xorijiy investitsiyalar bilan korxonalarning o‘sish dinamikasi

Mamlakatimiz iqtisodiy qudratini oshirish va mustahkamlashda iqtisodiyotga chet el investitsiyalarining jalb etish muhim iqtisodiy omillardan hisoblanadi. Shuning uchun chet el investitsiyalari hajmi yil sayin oshib borayapti. 2004 yilda O‘zbekistonda umumiy 3090 korxona chet el investitsiyasi bilan ro‘yxatga olingan bo‘lsa, ulardan 2497 tasi qo‘shma korxonalardir.

Faqatgina 2003 yilda 262 ta yangi korxona ro‘yxatdan o‘tdi, bu 2002 yilga nisbatan 126 % ni tashkil qiladi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalarining amaldagi soni 6,5 % o‘sishi bilan birga, ular faoliyati tuzilishi ham o‘zgardi: tijorat va savdo-vositachilik faoliyati sohasida ulush qisqardi va moddiy ishlab chiqarish sohasida ulush ko‘paydi. Chet el investitsiyasi bilan ishlab turgan korxonaning 1307 tasi (59,2 %) sanoatda faoliyat ko‘rsatayapti. Ulardan 21 % iste’mol tovarlari ishlab chiqarish bilan shug‘ullanayapti.

Agar 1995 yilda ishlab chiqarish sohasida chet el investitsiyasi bilan 308 korxona band bo‘lsa, 2005 yil yakunlariga ko‘ra, chet el investitsiyasi bilan ishlayotgan ishlab chiqarish korxonalari soni 6 barobarga oshdi. 

Ular asosan mashinasozlik va metallni qayta ishlash, avtomabilsozlik, shuningdek oziq-ovqat, yangi sanoat, mahalliy resurslarni qayta ishlovchi sahalarga jalb etilmoqda.

Chet el investitsiyasi bilan korxonalar tashqi savdo oboroti doimiy ravishda o‘sib bormoqda va 2005 yilda u 34 % ga o‘sdi. Chet el investitsiyalari mahsulotlari eksporti (ishlar, xizmatlar) respublika eksporti hajmida 15,1 % ni tashkil etdi. Butun chet el investitsiyasi eksport hajmida: oziq-ovqat – 31,2 %, kimyoviy mahsulotlar – 41,4 %, energiya tashuvchilar – 46,9%, mashina va uskunalar – 50 %, yengil sanoat mahsulotlari – 414,2 ni tashkil etdi.

Hozirgi paytda O‘zbekistonda jahonning 80 mamlakati vakillari investorlar hisoblanadi. Qo‘shma korxonalar tashkil etishda ko‘proq Turkiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Janubiy Koreya, Italiya, MDH mamlakatlarida – Rossiya, Ukraina, Qozog‘iston va boshqalar faollik ko‘rsatmoqdalar. Xorijiy investorlar ishtirokida tashkil etilgan yangi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar orasida 100 % li chet el kapitali bilan ishlab chiqarishda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar ulushi o‘sdi. Bu ularning umumiy sonida 1/5 ni tashkil qiladi.