1. Tadbirkorlikning mohiyati, tamoyillari. Tadbirkorlikning turlari va tashkiliy shakillari

3.Biznesda muvvafaqiyatli inson bo’lish texnologiyasi.
Tadbirkorlik siri. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchilar albatta o’zlarining sirlariga ega bo’lishlari va uni qattiq himoya qilishlari lozim bo’ladi. Chunki biznes ishi o’zgalardan sir tutilgan tadbirdagina katta daromad keltirishi tadbirkor esa farovonlik bag’ishlashi mumkin.
Halollik bilan ish yuritish. Tadbirkor halol pul topishga intilishi shart. Bu tamoyil tadbirkor tushunchasining haqiqiy tabiatiga aynan mos keladi va unga zid bo’lgan har qanday ishlarni, harakatlarni inkor etadi.
Nufuzga ega bo’lish. Nufuz tadbirkorning obro’-e’tiborli bo’lishini, o’z nomiga putur yetkazmaslikni, firma nomiga sodiqligini va uni e’zozlashni bildiradi.
Tadbirkoro’z ishlab chiqarish faoliyatini o’zi boshqaradi, davlat uning ishiga aralashmaydi, balki tadbirkorni qo’llab-quvvatlash va uning daxlsizligini kafolatlashi orqali qulay muxit yaratadi.
Iqtisodiy nuqtai nazardan tadbirkorlikni iqtisodiy kategoriya, xo’jalik yuritish usuli va iqtisodiy fikrlash tipi sifatida qaralishi mumkin. Agar biz tadbirkorlikka iqtisodiy kategoriya sifatida qaraydigan bo’lsak, dastavval uning subekti va obekti masalasini hal etib olishimiz zarur bo’ladi. Pirovardida esa tadbirkorlik faoliyatining asosiy ko’rinishlarini va tashkiliy shakllari ham uning subekti va obyektiga uzviy bog’liq bo’ladi.
Tadbirkorlik faoliyatining subyekti dastavval xususiy shaxs bo’lishi mumkin. Bu tadbirkorlar ishlab chiqarish faoliyatini o’z mehnatlari yoki yollanma ishchilar hisobiga tashkil etadilar.
Tadbirkorlik faoliyati ma’lum guruhga birlashgan kishilar tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin. Ularni umumiy iqtisodiy manfaatlar va shartnoma munosabatlari birlashtiradi. Jamoa tadbirkorligi sifatida aksionerlik jamiyatlari, ijara jamoalari, kooperativlar faoliyat ko’rsatishlari mumkin.
Tadbirkorlik faoliyatining subyekti sifatida yana davlat mutasaddi tashkilotlari ishtirok etishi ham mumkin.
Tadbirkorlik faoliyatining obyekti – daromadni maksimallashtirish maqsadida ishlab chiqarish omillarining samarali kombinatsiyalashuvidir. Tadbirkor bu borada xo’jalik yurituvchidan o’zining tashabbuskorligi bilan doimo ajralib turadi. Chunki tadbirkor oddiy xo’jalik subyektidan ishlab chiqarish omillarini doimo yangi kombinatsiyalashuvini topishga intilishi bilan farq qiladi.
Tadbirkorlik faoliyatining subyekti va obyektining o’ziga xosligi uning juda ko’p ko’rinishlariga hamda shakillariga ega bo’lishini taqozo etadi.
Masalan, kichik biznesda tadbirkorlikning quyidagi turlarini farqlaydilar:
Faoliyatning yo’nalishi bo’yicha: ishlab chiqarish, tijorat, moliyaviy va innovatsiyon tadbirkorlik.
Moliya, xususan, biznes sohasida hech kim o’zini har tomonlama bilimdon mutaxasis, deb aytolmaydi. Har birimiz u yoki bu masalalarda xatolarga yo’l qo’yamiz. Biznesda mutlaq ishonchli tushuncha yo’q. Unda har bir odam o’z tashvishiga yugurib yeladi. Biznes dunyosida matematikadagi “aksioma”larni kam uchratamiz. Biroq, shunga qaramasdan, ma’lum qoidalarga amal qilinadi. Ana shunday qoidalardan biznes olamida mashxur nazariyotchi va amaliyotchi Gerbert Nyuton Kesson o’zining mashxur “Puldorlik san’ati” kitobida pul topish va asrash borasida 12 ta qoidani tavsiya qiladi:

1. 
   Pulni o’zingiz bilgan narsaga qo’ying.
   
2. 
   Ta’sirlarga berilmang.
   
3. 
   Rejalar hisobiga emas, mulk hisobiga pul qiling.
   
4. 
   Sotish mumkin bo’lgan narsalargagina pul sarflang.
   
5. 
   O’z foydangizni oling.
   
6. 
   Bankiringizningso’zlarini tinglang.
   
7. 
   Narxlar arzonligida sotib olib, qimmatligida soting.
   
8. 
   Pulingizning har doim aylanib turishini ta’minlang.
   
9. 
   Qancha pul qo’yish mumkin bo’lsa, shuncha qarz oling.
   
10. 
    Manmanlik uchun emas, ishingizni rivojlantirish uchun qarz oling.
    
11. 
    Hech qachon qarz bermang.
    
12. 
    Pulingizni butun boshli tarmoqqa qo’yib, narxning tebranishini kuzatib boring.
    

Bu qoidalar sarmoyaga ega bo’lgan va uni yo’qotishni istamaganlarga mo’ljallangan.
Siz bozorda qanday tovar, xizmat turlarini taklif qilayotganingiz xususida aniq tasavvurga ega bo’lishingiz kerak. Dastlab o’zingiz qila oladigan narsadan nimani sotish mukinligini hal qilib, so’ngra ishlab chiqarish kerak. Yangilikka intiling.
Bu to’g’rida o’ylab turish o’rinsizdir. Chunki bu bozorning muhim regulatorlaridan biridir. Esda tutingki, raqobatchilarga qarshi kurashda sizdan uch beqiyos qurol mavjuddir. Ular:

• 
  Sifat;
  
• 
  Baho;
  
• 
  Reklama;
  

Jahon bozori tajribada raqobatning quyidagi shart-sharoitlari mavjud:

• 
  Agar raqobatchilar kuchi teng va strategiyalar bir-biriga o’xshash bo’lsa, bozorda muvozanat uzoq saqlanmaydi, ular o’rtasida kelishmovchilik susaymaydi.
  
• 
  Sizning raqobatchingiz hamma narsadan xabardor deb biling.
  
• 
  Raqobatchilar g’ashini keltiradigan harakatlar qilmang.
  
• 
  Sizning harakatlaringiz o’zingizning imkoniyatlaringizga mos ekanligiga raqobatchingizni ishontiring.
  

Firmaning bozordagi ulushlariga qarab, raqobat ko’rsatkichlari aniqlanadi:

• 
  Ilg’or – 40 %
  
• 
  Ilg’orlikka da’vogar – 30 %
  
• 
  O’rtamiyona – 20 %
  
• 
  Bozorda uncha omadi kelmagan – 10 %