1 Soliq solishning soddalashtirilgan tartibini soliq amaliyotiga joriy etilishi, uning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

Yagona soliq to‘lovi birxillashtirilgan bo‘lib, quyidagi majburiy to‘lovlarni to‘lash o‘rniga joriy qilingan:

• Yagona soliq to‘lovi birxillashtirilgan bo‘lib, quyidagi majburiy to‘lovlarni to‘lash o‘rniga joriy qilingan:
• - yagona soliq;
• - byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga ajratma;
• - Respublika yo‘l jamg‘armasiga ajratma;
• - maktab ta‘limini rivojlantirish jamg‘armasiga majburiy ajratma.

• O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti soliqli daromadlari tarkibida soddalashtirilgan soliqlarning ulushi

Ko’rsatkichlar	2012 yil		2013 yil		2014 yil (prognoz)
	mlrd. so’m	foiz	mlrd. so’m	foiz	mlrd. so’m	foiz
JAMI SOLIQLI DAROMADLAR	21295,7	100,0	26223,0	100,0	30160,8	100,0
Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridan olinadigan yagona soliq to’lovidan davlat byudjetiga ajratma	645,9	3,0	832,6	3,2	989,9	3,3
Yagona soliq to’lovidan davlat byudjetiga ajratma	588,2	2,8	755,0	2,9	911,6	3,0
Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan qat’iy soliq	317,3	1,5	415,6	1,6	505,0	1,7

• Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning
• YaIM dagi ulushi dinamikasi (foizda)

Ko’rsatkichlar	YILLAR
	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning YaIMdagi ulushi	45,5	48,2	50,1	52,2	54,0	55,0	55,8
Kichik korxonalarning YaIMdagi ulushi	27,4	29,5	31,2	32,5	36,7	38,4	39,8

• O’zbekistonda kichik biznesning yalpi ichki mahsulotdagi ulushining va yagona soliq to’lovi asosiy stavkasining
• o’zgarish dinamikasi

• 2005-2014 yillarda yagona soliq to’lovi asosiy stavkasining o’zgarish dinamikasi (foizda)

Ko’rsatkichlar	2005 yil	2006 yil	2007 yil	2008 yil	2009-2010 yillar	2011 yil	2012-2014 yillar
Yagona soliq to’lovining asosiy stavkasi	13	13	10	8	7	6	5

• Солиқ солишнинг соддалаштирилган тартиби солиқ тўловчиларнинг айрим тоифалари учун қўлланилади ва қуйидаги солиқларни тўлашни назарда тутади:
• - ягона солиқ тўловини
• - ягона ер солиғини
• - тадбиркорлик фаолиятининг айрим турлари бўйича қатъий белгиланган солиқни

• Солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибини қўллаш

• O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 350-moddasiga muvofiq, yagona soliq to‘lovini to‘lovchilar bo‘lib quyidagilar hisoblanadi.

• xodimlarning soniga
• bog’liq holda:

• mikrofirmalar va kichik korxonalar

• YAGONA SOLIQ TO’LOVI TO’LOVCHILARI:

• lotereyalar tashkil qilish bo’yicha faoliyatni amalga oshiruvchiyuridik
• shaxslar

• xodimlar sonidan
• qat’iy nazar:

• savdo va umumiy
• ovqatlanish korxonalari

• Amaldagi soliq qonunchiligiga muvofiq, quyidagi mikrofirmalar va kichik korxonalarga nisbatan yagona soliq to‘lovi qo‘llanilmaydi:

• YAGONA SOLIQ TO’LOVI TATBIQ ETILMAYDI:
• (O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 350-moddasi)

• yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq solinadigan foydali qazilmalarni qazib olishni amalga oshiruvchi mikrofirmalar va kichik korxonalarga

• aksiz solig’i to’lanadigan mahsulot ishlab chiqaruvchi mikrofirmalar va kichik korxonalarga

• mahsulot taqsimotiga oid bitimlar ishtirokchisi bo’lgan mikrofirmalar va kichik korxonalarga

• yagona yer solig’I va qat’iy belgilangan soliq to’lash nazarda tutilgan faoliyat doirasidagi mikrofirmalar va kichik korxonalarga

• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 30 avgustdagi “1998 yil 9 apreldagi “Xususiy tadbirkorlik, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirishni yanada rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida”gi PF-3305 sonli farmoniga ko‘ra 2004 yilning 1 yanvaridan boshlab kichik biznes sub‘ektlari tarkibiga quyidagilar kiritilgan.

• MIKROFIRMALAR
• (xodimlarining o‘rtacha yillik soni)

• KICHIK KORXONALAR
• (xodimlarining o’rtacha yillik soni)

• Mikrofirmalar va kichik korxonalar jumlasiga xodimlarining soni bo’yicha quyida belgilangan mezonga mos keladigan yuridik shaxslar kiradi:

• ishlab chiqarish tarmoqlarida 20 kishigacha

• xizmat ko’rsatish sohasi va boshqa ishlab chiqarishga bevosita aloqasi bo’lmagan tarmoqlarda 10 kishigacha

• ulugurji, chakana savdo va umumiy ovqatlanish sohasida 5 kishigacha

• engil va oziq-ovqat sanoati, metallga ishlov berish va asbobsozlik, yog’ochni qayta ishlash, mebel sanoati va qurilish materiallari sanoati 100 kishigacha

• mashinasozlik, metallurgiya, yoqilg’i-energetika va kimyo sanoati, qishloq xo’jaligi mahsulotlari etishtirish va qayta ishlash, qurilish hamda boshqa sanoat-ishlab chiqarish sohalari 50 kishigacha

• fan, ilmiy xizmat ko’rsatish, transport, aloqa, xizmat ko’rsatish sohasi (sug’urta kompaniyalaridan tashqari), savdo va umumiy ovqatlanish hamda boshqa ishlab chiqarishga aloqador bo’lmagan sohalar 25 kishigacha

• Amaldagi soliq qonunchiligiga ko‘ra yagona soliq to‘lovi ob‘ekti bo‘lib yalpi tushum hisoblanadi va uning tarkibiga quyidagilar kiritiladi.

• SOLIQ SOLISH OB’EKTI
• (O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 355-moddasi)

• Y
• A
• L
• P
• I
• T
• U
• S
• H
• U
• M

• tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) qo’shilgan qiymat solig’ini chegirgan holda (qo’shilgan qiymat solig’i to’lashga o’tgan soliq to’lovchilar uchun) realizatsiya qilishdan tushgan tushum

• asosiy vositalari va boshqa mol-mulki chiqib ketishidan olinadigan daromadlar

• inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha tovar-moddiy zaxiralar hamda boshqa mol-mulk qiymati tariqasidagi daromadlar

• mol-mulkni operativ ijaraga berishdan olinadigan daromadlar

• asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni moliyaviy ijaraga berishdan olinadigan daromadlar

• tekin olingan mol-mulk, mulkiy huquqlar, shuningdek ishlar va xizmatlar

• hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillardagi daromadlar

• undirib olingan yoki qarzdor tomonidan tan olingan jarimalar va penya

• O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 356-moddasiga muvofiq, quyidagilar chegirib tashlangan holda hisoblab chiqarilgan yalpi tushum soliq solinadigan bazadir.

• YALPI TUSHUMDAN CHEGIRIB TASHLANADI:

• davlat qimmatli qog’ozlari bo’yicha daromadlar

• dividendlar tariqasida olingan va qaysi yuridik shaxsdan olingan bo’lsa, o’sha yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) yo’naltirilgan daromadlar

• hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillardagi daromadlar

• to’lov manbaida soliq solinadigan dividendlar va foizlar tariqasida olingan daromadlar

• ko’p oborotli qaytariladigan taraning qiy-mati, agar uning qiymati tovar-larni (ishlar va xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olin-gan tushumning tarkibiga ilgari kiritilgan bo’lsa

• mahsulot etkazib beruvchilarning siylovi (skidka) tariqasida olingan daromadlar

• Mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun
• (savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridan tashqari)
• yagona soliq to’lovi stavkalari (2013 yil uchun)

№	To’lovchilar	Soliq stavkalari, foizda
1.	Iqtisodiyotning barcha tarmoqlari korxonalari, 2-9-bandlarda nazarda tutilganlardan tashqari	6*
2.	Sanoat sohasidagi korxonalar	5
3.	Ommaviy axborot vositalari tahririyatlari, nashriyotlar, teleradiouzatish kompaniyalari	5
4.	Kompyuter dasturiy mahsulotlarini ishlab chiqish va joriy etish tovarlar (ishlar, xizmatlar) realizatsiyasi umumiy hajmining kamida 80 foizini tashkil etadigan korxonalar	5
5.	Bojxona rasmiylashtiruvi bo’yicha xizmatlarni ko’rsatuvchi yuridik shaxslar (bojxona brokerlari)	6
6.	Lombardlar	30
7.	Gastrol-kontsert faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziyaga ega yuridik va jismoniy shaxslarni jalb etish yo’li bilan ommaviy tomosha tadbirlarini tashkil etishdan daromad oladigan korxonalar	30

• Mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun
• (savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridan tashqari)
• yagona soliq to’lovi stavkalari (2013 yil uchun)

№	To’lovchilar	Soliq stavkalari, foizda
8.	Tayyorlov tashkilotlari, brokerlik idoralari shuningdek vositachilik, topshiriq va boshqa shartnomalar bo’yicha vositachilik xizmatlari ko’rsatadigan korxonalar	33**
9.	Qimmatli qog’ozlar bozorida brokerlik faoliyatini amalga oshiradigan korxonalar	13**
10.	Oziq-ovqat va nooziqovqat tovarlarini sotish uchun turg’un savdo shahobchalarini ijaraga berishga ixtisoslashgan (ijaraga berishdan olinadigan daromadlar 60 foizdan ortig’ini tashkil etadigan) korxonalar	30
11.	O’zi ishlab chiqargan tovarlar, ishlar, xizmatlarni erkin almashtiriladigan valyutadagi eksporti tashkil qiladigan ulushi quyidagilarni tashkil etadigan eksport qiluvchi korxonalar uchun:
	umumiy realizatsiya hajmida 15 foizdan 30 foizgacha bo’lganda	stavka 30%ga pasaytiriladi
	umumiy realizatsiya hajmida 30 foiz va undan yuqori bo’lganda	stavka 50%ga pasaytiriladi
12.	Xizmatlar ko’rsatish sohasi korxonalari uchun plastik kartalar qo’llanib haq to’langan ko’rsatilgan xizmatlar hajmi bo’yicha	stavka 5%ga pasaytiriladi

• Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari, shu jumladan
• mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun yagona
• soliq to‘lovining stavkalari

№	Soliq to‘lovchilar	Soliq solinadigan bazaga nisbatan soliq stavkasi, % da
1.	Umumiy ovqatlanish korxonalari	10
	ulardan:
	umumiy ta‘lim maktablari, maktab-internatlar, o‘rta maxsus, kasb-hunar va oliy o‘quv yurtlariga xizmat ko‘rsatuvchi ixtisoslashgan umumiy ovqatlanish korxonalari	8
2.	Chakana savdo korxonalari (4-bandda ko‘rsatilganlaridan tashqari):
	aholisi soni 100 ming va undan ko‘p kishidan iborat shaharlarda	4
	boshqa aholi punktlarida	2
	borish qiyin bo‘lgan va tog‘lik tumanlarda joylashgan	1

3.	Ulgurji savdo korxonalari (4-bandda ko‘rsatilganlaridan tashqari)*	5
4.	Ulgurji va chakana dorixona tashkilotlari:
	aholisi soni 100 ming va undan ko‘p kishidan iborat shaharlarda	3
	boshqa aholi punktlarida	2
	borish qiyin bo‘lgan va tog‘lik tumanlarda joylashgan	1
5.	1, 2 va 4-bandlarda ko‘rsatilgan korxonalar uchun (ulgurji dorixona tashkilotlaridan tashqari), plastik kartalarni qo‘llagan holda haqi to‘langan ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi bo‘yicha	belgilangan stavka 5%ga pasaytiriladi

• Ayrim turdagi korxonalar uchun
• yagona soliq to‘lovi stavkalari

№	To‘lovchilar	Soliq solinadigan bazaga nisbatan %da
1.	Lotereyalar tashkil etish bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi korxonalar (mazkur faoliyat turi doirasida)	33

• 2005 yil 1 iyuldan boshlab yagona soliq to‘lovini to‘lovchilar hisoblangan mikrofirmalar va kichik korxonalarga nsibatan quyidagi preferentsiyalar nazarda tutiladi.

• ilgari kichik biznes sub’ektlariga yagona soliq bo’yicha berilgan imtiyozlardan foydalanish huquqi

• qonun hujjatlariga muvofiq ijaraga olingan er maydonlari uchun byudjetga ijara haqini to’lamaslik huquqi

• YAGONA SOLIQ TO’LOVINI TO’LOVCHILAR QUYIDAGI PREFERENTSIYALARGA EGA:

• yagona soliq to’lovini to’lash muddatini bir yilga kechiktirish, kechiktirilgan summani imtiyozli davr tugagandan keyin teng ulushlarda 12 oy davomida to’lash huquqi

• Ягона солиқ тўлови солиқ солинадиган базадан ва белгиланган ставкалардан келиб чиққан ҳолда ҳисоблаб чиқарилади.
• Қўшилган қиймат солиғи тўловчилар учун ягона солиқ тўлови суммаси бюджетга тўланиши лозим бўлган қўшилган қиймат солиғи суммасига, лекин ягона солиқ тўлови суммасининг 50 фоизидан кўп бўлмаган миқдорга камайтирилади.
• Ягона солиқ тўловининг ҳисоб-китоби солиқ бўйича ҳисобга олиш жойидаги давлат солиқ хизмати органларига ортиб борувчи якун билан йилнинг ҳар чорагида, ҳисобот давридан кейинги ойнинг 25-кунидан кечиктирмай, йил якунлари бўйича эса йиллик молиявий ҳисобот топшириладиган муддатда тақдим этилади.

• Ягона солиқ тўловини ҳисоблаб чиқариш, унинг ҳисоб- китобларини тақдим этиш тўлаш тартиби

• O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 360-moddasiga muvofiq yagona soliq to‘lovini to‘lash quyidagi muddatlarda amalga oshiriladi.

• YAGONA SOLIQ TO’LOVINI TO’LASH TARTIBI

• mikrofirmalar va kichik korxonalar

• hisobot choragidan keyingi oyning 25-kunidan kechiktirmay

• mikrofirmalar va kichik korxonalar jumlasiga kirmaydigan korxonalar

• Hisobot oyidan keyingi oyning 25-kunidan kechiktirmay

• Kichik biznes sub’ektlarini soliqqa tortishdagi
• bazaviy me’yorlar

Bazaviy me’yorlar tatbiq qilinadigan soliq to’lovchilar	Soliq yoki majburiy to’lov turi	Qo’llaniladigan bazaviy me’yorning xususiyati
Chakana savdo korxonalari, xizmat ko’rsatish sohasidagi mikrofirmalar va kichik korxonalar	Yagona soliq to’lovi	Aynan shunday faoliyat uchun yakka tadbirkorlar to’laydigan qat’iy belgilangan soliq summasidan kam bo’lmagan miqdorda
YaST to’lovchi korxonalar (chakana savdo va xizmat ko’rsatish sohasidagi mikrofirmalar va kichik korxonalardan tashqari)	Yagona soliq to’lovi	Egallab turgan yer maydonidan kelib chiqib hisoblanadigan yer solig’ining uch baravaridan kam bo’lmagan miqdorda
Chakana savdo, umumiy ovqatlanish va qurilish tashkilotlari	Yagona ijtimoiy to’lov, sug’urta badali, daromad solig’i	Adliya vazirligida 23.02.2011 yilda 2200-son bilan ro’yxatga olingan Nizom bo’yicha hisoblab chiqiladi
Yuk tashish bilan shug’ullanuvchi yagona soliq to’lovini to’lovchi korxonalar	Yagona soliq to’lovi	Xuddi shunday faoliyat uchun yakka tadbirkorlar to’laydigan soliq stavkalaridan kelib chiqib, har bir transport vositasini hisobga olgan holda belgilanadi