1-sinf matematika darslarini qiziqarli savol va masalalar orqali tashkil etish metodikasi

2.2. 1- sinf o’quvchilarini sodda arifmetik masalalar yechishga o’rgatish texnologiyasi

Matnli masalalarni arifmetik usulda yechish-bu murakkab faoliyat bo'lib, uning mazmuni berilgan masalaga ham, masala yyechuvchining malakasiga ham bog'liq. Shunday bo'lsada, unda bir necha bosqichni ajratish mumkin:

Masalaning mazmunini tushuntirib berish va tahlil qilish.

1. 
   Masalaning yechish rejasiini izlash va tuzish.
   

2.Yechish rejasini bajarish. Masalaning talabini bajarish haqidagi xulosani ifodalash (masalaning savoliga javob berish).

3. 
   Yechimni tekshirish va agar xato bo'lsa, uni tuzatish. Masalaning talabini bajarish yoki masalaning savoliga javob berish haqidagi uzil-kesil xulosani ifodalash.
   

Agar matn bo'yicha maxsus savollar berib va ularga javob berilsa, bu masalaning mazmunini tushunib yetish, uning sharti va talabini ajratib olish mumkinmi?.

Yechish. Bu masala nima haqida?

Masalada nimani topish talab etiladi?

Masalada nima noma'lum?

Nima izlanuvchi: sonmi, kattalikning qiymatimi, munosobatning turimi?

Masalaning mazmunini tushinib yetishda va masala yechimini izlash uchun asos yaratishda masala matnini qayta ifodalash-vaziyatlarning berilgan ifodasini, barcha munosabatlarni, bog'lanish va miqdoriy xarakteristikalarni saqlovchi, biroq ularni ancha oshkor tasvirlovchi boshqa ifodasi bilan almashtirish katta yordam beradi. Malika 2 ta quyon va bitta koptok rasmini chizdi. Malika nechta o’yinchoq rasmini chizgan?
Shuni tа’kidlаb o‘tаmizki, bu хildаgi hаr qаndаy mаsаlаning hаm yеchimini ifоdа yordаmidа tаsvirlаb bo‘lаvеrmаydi. Маsаlаning bоsh sаvоlini qo‘yishdа biz yеchimini аlоhidа аmаllаr bilаn yozilishigа murоjааt qilishimizgа to‘g‘ri kеlаdi.

Aytilgаn fikrni tаsdiqlаsh uchun bundаy mаsаlаni qаrаymiz: “Bоg‘dа 36 tup dаrахt ekishdi, buning 27 tupi оlmа, qоlgаnlаri оlchа. Qаysi dаrахtlаrdаn ko‘p vа qаnchа ko‘p ekishgаn?”

Маsаlаni tаhlil qilib o‘quvchilаr 36–27 (tup) оlchа ekishgаnini аniqlаshаdi. Shundаn kеyin o‘quvchilаr qiyinchilikkа uchrаydilаr: mаsаlаning bоsh sаvоli shundаy ifоdаlаngаnki, (36-27) аyirmаning qiymаtini tоpmаy turib, 27 sоnidаn 36 vа 27 sоnlаrining аyirmаsini аyirish kеrаk yoki kеrаkmаsligini bilish qiyin vа аksinchа. Shu sаbаbli yеchimni аmаllаrni bаjаrish bilаn yozish kеrаk. Yechimni аmаllаr bo‘yichа izоhlаb yozish ushbu ko‘rinishdа bo‘lаdi:

1) 36–27=9 – bоg‘da ekilgаn оlchаlаr sоni.

2) 27–9=18 – оlchаlаrgа qаrаgаndа оrtiq ekilgаn оlmаlаr sоni.

Har tomonlama barkamol insonni shakllantirish bugungi jamiyatimiz oldida turgan dolzarb masalalardan biri bo’lib qolmoqda.Hozirgi maktab o’rindiqlarida o’tirgan yosh avlod ertaga bizning qo’limizdan  ishimizni oladigan, hayotimizni davom ettirib, o’zidan keyingi avlodga yetgazuvchi vorislarimiz, O’zbekiston buyuk kelajagining egalaridir.Shu sababli Prezidentimiz Islom Karimo’v butun mamlakatimiz diqqat e’tiborini barkamol avlod tarbiyasiga qaratmoqda. 2010-yili “Barkamol avlod yili ” deb e’lon qilindi. Bu albatta bejiz emasdir. 2009-yil 5-dekabr O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I .Karimo’vning “O’zbekiston konsitutsiyasi-biz uchun demokratik taraqqiyot yo’lida va fuqorolik jamiyatini barpo etishda mustahkam poydevoridir “ mavzudagi ma’ruzasida  aytganidek : Barkamol avlod haqida so’z borganda, davlat talim standartlarini, o’quv dasturlari va o’quv adabiyotlarini takomillashtirish.Oliy va o’rta maxsus ta’lim, umumta’lim tizimida ta’lim yo’nalishlari va mutahasisliklarini bugungi kun talabalari nuqtai nazaridan qayta ko’rib chiqish zarur. Shuningdek, o’quv jarayoniga yangiaxborot va pedagogik texnalogiyalarni keng joriy etish, bolalarimizni komil inson etib tarbiyalashda  jon bozlik ko’rsatadigan o’qituvchi va domlalarga e’tiborimizni yanada oshirish, qisqacha aytganda, ta’lim tarbiya tizimini sifat jihatidan butunlay yangi bosqichga ko’tarish diqqatimiz markazida bo’lish darkor.”dedilar.Shu sababli zamon talablariga to’liq javob bera oladigan pedagogik texnalo’giyalarini boshlang’ich sinf matematika darslarida ham joriy qilish ishlari hozirgi davr talabidir.

“Yangi tamoyillar asosida rivojlanayotgan ta’lim tizimi yosh avlodni barkamol, ma’naviy yetuk inson sifatida shakllantirishda qarata olgandir “-deyiladikadrlar tayyorlash milliy dasturida. Hozirgi kunda ta’lim tizimida jumladan boshlang’ich sinf matematika darslarida peda gogik texnalogiyalarni  qo’llashning nazariy hamda amaliy asoslarni yaratish                                                      zarurdir

Ta’lim jarayoniga pedagogik tehnologiyalarni olib kirish .”Kadrlar tayyorlash milliy dasturining ikinchi bosqich vazifalaridan biridir.Ta’lim kelajagida muvaffaqiyatlar kaliti ekan ,uning mahsuli sifatida bugungi o’quvchi kelajagda huquqiy demokratik jamiyat a’zosi sifatida bu jamiyat hayotida ishtirok eta olishi, zamonning bozor iqtisodiyoti qo’yayotgan talablariga to’la javob bera olishi kerak. Axborod oqimi keskin ortgan, turliya yangiliklar hayotimizga shitob bilan kirib kelayotga davrda mustaqil tanqidiy fikrlash ko’nikmalariga ega bo’lgan yangilikni o’rganishga doim tayyor bo’lgan , hamkorlikdan cho’chimaydigan,muloqatga erkin kirisha oladigan

shaxsni talim-tarbiya jarayonining asosiy maqadi bo’lishi kerak va bu borada texnologiyalarning qo’llanishiga yo’l ochilishi maqsadga erishish yo’lidagi to’g’ri qadamdir. Hozirgi kunda yangi texnalogiya elementi bo’lgan interfaol usullaridan keng foydalanilmoqda. Shu sababli boshlang’ich sinf matematika darslarida ilg’or pedagogik texnologiyadan foydalanib dars o’tilsa,o’qitish jarayoni takomillashadi.

 

Xulosa

1. Sodda masalalarni yechish darslarida DTS, dastur materiallariga boglab, arifmetik amallar bajarish metodlaridan foydalanilgan xolada matematika darslaridagi amaliy ishlar, izlanish ishlari, ogzaki va yozma mashklar kabi amaliy metodlar kullanildi.

2. Sodda masalalarni yechish darslari davomida boshlangich sinf o’quvchilar ilgari amalga oshirilgan o’quvchilar bilan ta’lim-tarbiya ishlarini olib borishda kupaytirish va bulish amallarini urgatish jarayonidagi kamchilik va nuksonlar xisobga olindi. ishni tashkil kilishda arifmetik amallar bajarishga yondashishning metodologik va metodik asoslariga tayanildi.

3. Sodda masalalarni yechish yordamida darslari davomida o’quvchilarga tabakali yondashish amaliy kunikma va malakalarni tarkib toptirishni psixologik va pedagogik jixatdan amaliy tayyorlash, tarbiyaning turli shakl va metodlarini tanlash imkoniyatini kengaytiradi.

4. Ish natijalariga tayanib, matematikani ukitishda sodda masalalarni yechish darslarida kuyidagi tadbirlarni amalga oshirish zarur:

5. Sodda masalalarni yechish o’quvchilarini arifmetik amallar bajarish orkali vatanparvar kilib tarbiyalash buyicha amalga oshiriladigan ishlarda xam foydalanish mumkin:

6. Sodda masalalarni yechish yordamida xususiyatlarini nazarda tutib, tarbiyaviy ishlarga asos bula oladigan boshlangich sinflar uchun matematikadan nazariy xulosalar va amaliy tavsiyalar ishlab chikish imkonini berdi.