1. Sharq falsafasida inson

Poshoxuja (1480-1547) Niso shaxrida tug`ilib, Buxoroda vafot etadi. u «Miftox ul-adl» («Adolat kaliti») va «Gulzor» xig`oyalar to`plamini yaratgan bo`lib, ularda insof, adolat, diyonat, saxovat, donolik va aql-zakovat, rostguylik, ruxiy komillik, xalollik, mexr-oqibat, kamtarlik va boshqa ma’naviy-axloqiy fazilatlarni tahlil qiladi, salbiy illatlar, insoniylikka zid xatti-haraqatlarni qoralaydi.

XVII asrning mashhur mutafakkiri, faylasufi Yusuf al-Qorabog`iy (1563-1647) asli Ozarbayjondan bo`lib, keyinchalik Buxoroga keladi. U yoshligidan fikx, falsafa, tasavvuf bilan shug`ullanadi. Uning muxim risolalari «Risolayi botiniya», «Risolayi xilvatiya», «Fi ta’rifi ilm» va boshqalardir. Bo`lardan tashqari u Davoniy, Тaftazoniy, Shaxobiddin Suxravardiylarning kitoblariga sharxlar bitgan.

Qorabog`iy o`z salaflari singari dunyoni, butun olamni bir-biri bilan chambarchas bog`liq bo`lgan yagona jism deb biladi. Uningcha, Olam yagona jism, undagi barcha mavjud narsalar uning a’zolaridir. Olamdagi butun narsalarni Хudo yaratgan, u birinchi sababdir. Borliqdagi hamma narsalar sabab-oqibat orqali bir-biri bilan bog`langan. Shuningdek, olim harakat va uning turlari, to`rt unsur haqida ham o`z fikrini bildiradi.

Bu davrda Boboraxim Mashrab, Sufi Olloyor, Тurdi Farog`iy va boshqalarning ijtimoiy-falsafiy qarashlari muxim o`rinni egalladi. Bo`lar orasida Mashrabning xurfikrlik ruxi bilan sug`orilgan ijtimoiy-falsafiy va axloqiy fikrlari e’tiborga sazovordir.