1-sentabr — mustaqillik kuni kirish 1-dars

Sh.Nosirova
 
88.2-topshiriq. 
Tushuntirish  xati  qanday  tarkibiy  qismlardan  iborat 
ekanligiga diqqat qiling. Berilgan tushuntirish xati matnini qismlarga ajrating.
 
88.3-topshiriq. 
O`zingiz tahsil olayotgan ta’lim maskani nomiga tushuntirish 
xati yozing.
 
88.4-topshiriq. 
Guruhingiz  o`tkazayotgan  adabiy  kechaga  taklifnoma 
tayyorlang. 
Savol va topshiriqlar 
1.
 
Qanday ish qog`ozlarini bilasiz? 
2.
 
Ish qog`ozlari qanday tarkibiy qismlardan iborat? 
3.
 
Qaysi ish qog`ozlari tashkilot tomonidan beriladi? 

---

4.
 
Qaysi ish qog`ozi murojaat tarzida yoziladi? 
Uyga vazifa
 
88.4-topshiriq. 
Qayerda  ta’lim  olishingiz  haqida  ma’lumotnoma  matni 
tayyorlang. 
89-dars 
ASOSIY ATAMALAR USTIDA ISHLASH
 
89.1-topshiriq.
 
Yil  davomida  o`rgangan  atamalaringiz  ro`yxatini  tuzing.  Bu 
ro`yxatni „Eng nuktadon o`quvchi“ tanlovida o`qib berishga tayyorlaning. 
89.2-topshiriq. 
Atamalarni  guruhlashtiring  hamda  quyidagi  jadvalga 
joylashtirng. 
Gap bo`laklari 
Gap  bilan  aloqaga 
kirishmaydigan bo`laklar 
Sodda gap 
 
 
 
 
 
 
 
89.3-topshiriq. 
Atamaga mos ta’rifni belgilang. 
  
1) ajratilgan bo’lak;
       
2) aniqlanmish;        
3) atov gap;
  
4) bitishuv;  
5) darak gap;
  
6) hol;
  
7) kiritmalar;  
8) mantiqiy urg’u;
  
9) murakkab kesim;
  
10) ot kesim.
  
A.
 
Gapning mazmun va ohang jihatdan ajratilgan bo’lagi. 
B.
 
Aniqlovchi tobe bo‘lgan hokim bo’lak. 
C.
 
Gap  bo‘laklari  bilan  shakliy-grammatik  bog‘lanmagan,  asosiy  fikrga 
qo‘shimcha  fakt  bayon  qiluvchi,  aniqlik  kiritish  va  shu  kabi  maqsadlarda 
qo‘llanuvchi so‘z, so‘z birikmasi, gaplar. 
D.
 
Voqea-hodisa haqida tasdiq yoki inkor yo‘li bilan xabar beruvchi gap. 
E.
 
Ish-harakatning qay  tarzda bajarilishini,  uning bajarilishi sababi, maqsadi, 
o‘rni, payti va shu kabi belgilarini bildiradigan ikkinchi darajali bo’lak. 
F.
 
Gapdagi  biror  so‘zning,  bo‘lakning  ma’nosini  ta’kidlab  ajratuvchi  urg‘u, 
gap urg’usi. 
G.
 
Birdan ortiq so‘z bilan ifodalangan kesim. 
H.
 
Fe’ldan  boshqa  so‘z  turkumlari,  shuningdek,  harakat  nomi  va  otlashgan 
sifatdosh shakllari bilan ifodalangan kesim. 

---

I.
 
Bosh  kelishikdagi  so‘z  yoki  otli  birikma  bilan  ifodalanadigan  bir  tarkibli 
gap. 
J.
 
Tobe so‘zning hokim so‘zga grammatik shakl yordamida emas, balki tartib 
va ohang orqali bog‘lanishi. 
89.1-mashq. 
Atamalar ta’rifidagi mantiqiy xatolikni aniqlang. 
 
1.
 
So‘z-gap
 — so‘z yoki ibora bilan ifodalanadigan gap. 
2.
 
So‘roq  gap
  —  biror  narsa-hodisani  bilish  uchun  murojaatni  ifodalovchi, 
so‘roq mazmunli gap. 
3.
 
Teng  bog‘lanish
  —  qo‘shma  gapning  qismlari  orasidagi  sintaktik 
bog‘lanish. 
4.
 
Til  birligi
  —  bir-biridan  ifoda  materiali,  tuzilishi  va  tizimdagi  o‘rni  bilan 
farqlanadigan til hodisasi. 
5.
 
To‘liqsiz gap
 — tarkibida bir necha bo‘laklari ishtirok etmagan, ammo bu 
narsa matn yoki vaziyatdan aniq sezilib turadigan gap. 
6.
 
Undalma
  —  so‘zlovchining  nutqi  qaratilgan  boshqa  bir  shaxsni 
bildiradigan so‘z yoki so‘z birikmasi. 
7.
 
Undov  gap
  —  so‘zlovchining  voqelikka  bo‘lgan  turlicha  his-hayajonini 
ifodalovchi gap. 
Uyga vazifa 
89.4-topshiriq. 
Matnni diqqat bilan o`qing.
 
EMAN DARAXTI VA QAMISH 
Eman  bilan  Qamish:  “Qay  birimiz  kuchliroqmiz?”  —  deb  bahslasha 
boshladilar.  Bahs  paytida  kuchli  shamol  ko‘tarildi  va  Qamish  bir  seskanib  ketib, 
shamolga  bosh  egib  ta’zim  qildi;  ammo  Eman  shamolga  qarshi  ko‘ksini  qalqon 
qilib turaverdi, oqibatda ildizi bilan qo‘porilib yerga quladi. 
89.5-topshiriq.
 
Matnga mos keluvchi xulosa fikrni tanlang.
 
1.
 
Bahs-munozarada o`z  fikringda dadil tur. 
2.
 
Behuda zo‘riqish belni sindirar. 
3.
 
Chumchuqdan qo`rqqan tariq ekmas.
 
89.2-mashq. 
Yuqoridagi  masal  mavzusiga  mos  matn  yarating.  Fikringizni 
hayotiy dalillar bilan asoslang.