1. Sarplanıw koefficientin esaplaw Sarplanıw koefficienti dep (A)

Ekonomikalıq kórsetkishler – óndiristiń ekonomikalıq effektivligin kórsetedi.
Salıstırma kapital shıǵınlar (K_c)– úskenelerge ketken shıǵınlardıń, onıń ónimdarlıq birligine qatnası bolıp esaplanadı. Bul kórsetkish natural ólshemlerde kórsetiledi, máselen [metall t /sutkasına1000 tonna ónim], yamasa pul birliginde.
(1.5)
Bul jerde K_s – salıstırma kapital shıǵınlar, K – kapital shıgınlar, N – qurılmanıń quwatlılıǵı.
Ónimniń ózine túser bahası (S) – ónim birligin alıw ushın jumsalǵan ulıwma shıǵınlar. Ónimniń ózine túser bahasınıń hám islep shıǵarıwshı qurılmanıń bir birlik quwatlılıǵı arasında baylanıs tómendegishe esaplanadı:
(1.6)

Bul jerde S – ónimniń ózine túser bahası (sum/t); N - qurılmanıń yamasa cextiń quwatlılıǵı (t/jıl), m, n – koefficentler (n=0,2 yamasa 0,3).

Esap №1.
Quramında 90% tutqan kalciy karbidin islep shıǵarıwdıń sarplanıw koefficentin tabıń. Shiyki zat – antracit quramında – 96%, sónbegen hák quramında – 85% bar.
Sheshiliwi:
Kalciy karbidi tómendegi reakciya tiykarında alınadı:

; ;

Esaptıń shárti boyınsha 1 t ónimde 900 kg boladı. 900 kg alıw ushın qansha kalciy oksidi kerek ekenligin tabamız:

CaO niń tazalıǵın esapqa alǵan halda ámeldegi sarplanıw koefficentin hák boyınsha tabamız:

CaC₂ payda bolıwı ushın qansha uglerod kerekligin tabamız:

Antracit boyınsha sarplanıw koefficentin tabamız:



Esap №2
5% ıǵallıq hám 4% qosımtaları bar 1 t cellyulozanıń merserizaciyası ushın kerek bolatuǵın kúydirgish natriydıń 18% li eritpesiniń teoriyalıq sarplanıw koefficentin esaplań.
Sheshiliwi:
Cellyulozanıń merserizaciya processi tómendegi reakciya tiykarında ámelge asırıladı:

; .
0,91 t cellyulozanıń merserizaciyası ushın kerek bolatuǵın taza natriy gidrooksidiniń qansha kerek ekenligin tabamız:

18% li eritpeden kerek boladı.

Esap №3
Etilendi kóp márteli cirkulyaciyalaw nátiyjesinde alınǵan etil spirtiniń shıǵımın esaplań. 1 t etil spirtin alıw ushın etilenniń ámeldegi sarplanıw koefficenti 0,69 t.
Sheshiliwi:
Etil spirti etelendi suw menen tásirlestirip tómendegi reakciya tiykarında alınadı:

Molekulyar massaları:

690 kg etilennen etil spirtiniń teoriyalıq shıǵımı:

Etanoldıń ámeldegi massası
Etil spirtiniń ámeldegi shıǵımın tabamız:

Esap №4
Kameradan hár 10 minutda 250 kg rezina aralaspası kelip tursa, jabıq túrdegi rotorlı rezina aralastırǵıshtıń bir sutkadaǵı ónimdarlıǵın esaplań.