1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

 

53.  Qon ketishi diagnostikasining   xususiyatlari  

    Qon ketishini diagnostika kilish uchun ketish joyini bilish bilan birga sabablari va maxsus belgilarini aniklash lozim. Tashqi qon ketishida 

katta magistral qon tomirlar devorining butunligiga ishinch hosil qilish kerak. Shuningdek ketayotgan qonning rangi, oqish tezligiga ham 

ahamiyat berish lozim. 

Arterial  tomirdan  qon  ketganda  uning  rangi  och  kizil  bulib,  otilib  chikadi.  Agar  arterial  tomirlar  anastomozga  ega  bulmasa,  fakatgina 

markaziy uchidan (yurakdan keluvchi) qon otilib chiqadi: qon tomiri anastomozlarga boy bulsa, shikastlangan tomirning ikkala uchidan xam 

qon  ketadi.  Arterial  tomirlardan  kon  ketishi  bemorni  kiska  vakt  ichida  kamkonlikka  olib  keladi,  tomir  urishi  tezlashib,  kuz  oldi 

korongulashadi va boshi aylanib, kungli ayniydi. Chunki kon bosimi kamayib ketadi. Bu klinik belgilar bosh miyaning utkir kamkonligidan 

yuz berib, uning faoliyati buzilganini bildiradi. Bu asoratga yurak-tomirlar faoliyatining buzilishi xam kirib, bemorni kungilsiz vokeaga olib 

keladi. 

  Venadan qon ketishi, arterial tomirdan qon ketishidan fark kilib, oqayotgan qon qoramtir rangda buladi, bir ma'romda oqadi. Bosim yuqori 

bulganda, masalan, vena kengayganda qon tomirlarida qon tutilib qolgandagina qisqa vakt orasida qon otilib chikishi mumkin. Venadan qon 

oqishi ko‘pincha shikastlangan tomirning priferik uchidan buladi. Ammo shuni eslatib o‘tish kerakki, agar vena klapanlari kasallik ta'sirida 

---

26 

 

 

kuchsizlangan bulsa (atoniya), tomirning shikastlangan markaziy uchidan xam qon ketishi mumkin. Ba'zan katta vena qon tomiri arterial 

qon  tomiriga  yoki  tomirlarga  boy  bulgan  shishga  yaqin  bo‘lsa,  uning  ham  yurak  urishiga  monand  bo‘lgan  pul'sga,  tomir  urishiga  mos 

xarakatini ko‘rish mumkin. 

Yurakka yaqin qon tomirlaridan qon oqayotgan bo‘lsa, undan oqayotgan qonga qarab yurak va nafas fazalarini sezish mumkin. Nafas olishda 

ko‘krak qafasning surish faoliyati xisobiga vena tomirlaridan qon oqishi kamayadi, nafas chikarishda esa u kupayadi va kon okishi nafas 

olish tezligi bilan sinxron xolda davom etadi. Buyin vena tomirlarining shikastlanishi xavfli buladi, chunki nafas olganda vujudga kelayotgan 

salbiy bosim natijasida tashki muxitdan kelayotgan salbiy bosim natijasida tashki muxitdan xavo kirishi bosh miya, yurak tomirlarini xavo 

emboliyasiga olib kelishi mumkin. Venadan kon ketishi, kupincha, agar katta vena tomirlaridan bulmasa, o‘z- o‘zidan to‘xtaydi. Ba'zan oyoq 

yoki qo‘l ko‘tarilsa, vena tomiridan oqayotgan qon sekinlashib, tuxtashi mumkin. 

Kapillyar qon ketishi mayda arterial va vena  tomirlari shikastlanganda vujudgv kelib, butun to‘qimadan qon ketadi. Agar qonning ivishi 

buzilmagan bulsa, kapillyar qon ketishini oddiy yoki bosib turuvchi boylam bilan tuxtatish mumkin. 

Shikastlangan  organ  yoki  bushlikning  vaziyatiga  karab,  ichki  qon  ketishining  klinik  belgilari  xar  xil  bo‘ladi.  Ba'zan  xavf  xatar  ketgan 

qonning miqdoridan emas, balki shikastlangan organ tukimalarining shu qon xajmi bilan ezilganidan kelib chikadi. Masalan, miyaga oz qon 

quyilganda  xam,  xayot  faoliyatini  boshkaruvchi  markazlar qisilib  qolsa,    o‘limga  olib  kelishi  mumkin.  Perikardga  quyilgan  qon  yurakni 

qisib,  uning  xarakatini  kamaytiradi-  yurak  tamponadasi  yuzaga  keladi:  me'da  osti  bezi  tuqimasiga  qon  quyilishi,  bez  fermenti  tripsini 

aktivlashtirib, uzining tuqimasini yemirtiradi, utkir xirurgik kasallik - gemorragik pankreatit keltirib chikaradi. Shuni aytish kerakki, xamma 

vakt xam ichki qon ketish sababini qon ketishi kuzga tashlanib tursa xam aniqlab bo‘lavermaydi. Masalan ogzidan qon ketishining sabablari,