1. Pulning kelib chiqishi,mohiyati va zaruriyati

73.Tijоrat banklarining passiv оpеratsiyalari va ularning 
turlari. 
Tijorat banklarining aktiv opertsiyalari - bu banklaming passiv 
operatsiyalari natijasida shakllantirilgan mablaglarini iqtisodiy 
jihatdan daromad (foyda) olish maqsadida turli maqsadlarga 
joylashtirish va likvidligini ta’minlash bilan bogliq 
operatsiyalardir. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari 

---

ulaming faoliyatida juda muhim hisoblanadi. Chunki ular ushbu 
operatsiyalar orqali daromadlami shakllantiradilar va aktiv 
operatsiyalar doimo malum darajada risk, ya’ni qarzdoming 
defolti (tolovga qobiliyatsizlik) bilan bogliq boladi. Tijorat 
banklari aktiv operatsiyalari iqtisodiy mohiyatiga ко*гал
- kassa operatsiyalari;
- ssuda operatsiyalari (kreditlash);
- investitsiya va fond operatsiyalari;
- valyuta operatsiyalari va kafolatlar berish;
- bank faoliyatini amalga oshirish uchun xarajatlar (asosiy 
vositalar, transport va b.) bilan bogliq operatsiyalardan iborat. 
74.Tijоrat banklarining aktiv оpеratsiyalari va ularning 
turlari. 
Tijоrat 
banklarining 
depozit, 
nodepozit 
va 
boshqa 
operatsiyalari.Banklar komission operatsiyalarni ham olib 
boradilar, ya’ni mijozlarning hisobidan ularning turli 
topishiriqlarini bajaradilar. Bunday topshiriqlar mamlakat ichida 
yoki bir mamlakatdan boshqa mamlakatga pul o’tkazish bilan 
bog’liqdir. Bunda mijoz o’z bankiga hisobidagi ma’lum bir 
summani ko’rsatilgan adres bo’yicha o’tkazishni yuklatadi. 
Operatsiya nihoyasiga etganidan so’ng bank pul o’tkazilganligi
to’g’risidagi xo’jjatni yuboradi yoki beradi. O’tkazilgan 
operatsiya uchun bank vositachilik haqini oladi. Keyingi yillarda 
tijorat banklari faoliyatida arenda yoki lizing (Leasinq - ingl.
«ilgari») operatsiyalarini moliyalashtirish bilan bog’liq faoliyat 
turlari keng rivoj topmokda. Bu operatsiyalarning mohiyati 
shundaki, banklar mashina - uskuna, jixozlar, transport 

---

vositalarini sanoat korxonalariga uzoq muddatli arendaga 
berishadi va ular bilan lizing shartnomalarini tuzishadi. Bu holda 
bank vositalarni sotib olish uchun sanoat korxonalariga ssuda 
berish o’rniga ularni o’zi sotib oladi va ularni iste’molchilarga 
arendaga bergan holda, egalik huquqini o’zida saqlab qoladi. 
Bunda bank ssuda foizini emas, balki arenda haqini (lizing 
to’lovini) oladi. Korxonalar uchun esa lizing investitsiyalarni 
moliyalashtirishning maxsus usullaridan biri hisoblanadi.