НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ:
1.Пульс деб нимага айтилади. Қайси артерияларда пульсни энг яхши
пальпациялаш мумкин?
2. Артериал пульсни эгри чизиғини чизинг фазаларини белгиланг. Улар
қандай номланишини ёзинг?
3. Артерияларда пульс тўлқини тарқалишини ва қон оқиш тезлигини
кўрсатинг.
4. Сфигмограмма деб нимага айтилади?
5. Сфигмограммадаги анакрота тўлқини нимани ифодалайди?
6. Сфигмограммадаги дикротик тўлқини нимани ифодалайди?
7. Артериал пульс юрақнинг қайси бўлими ишини ифодалайди?
8. Вена пульси деб нимага айтилади? Уни қаердан қайд қилишади?
9. Вена пульсини эгри чизиғини чизинг
1…Arterial puls deb, sistola vaqtida bosim ning ko'tarilishi
natijasidi arteriyalar devorining ritmik tebranishlariga aytiladi. Arteriyalar
devori tebranishini (pulsni) yuzaki joylashgan arteriyalam i paypaslash
yo 'li bilan aniqlash mumkin. O datta pulsni: bilak, (a.radialis), chakka (a.
tem poralis), taqim (a.dorsalis pedis), uyqu (a. corotis) va boshqa
arteriyalarda aniqlash m um kin. Puls to 'lq in i qon aortaga haydab
chikarilganda hosil bo'lib, arteriya va kapillyarlarga tarqalib, so'nadi.
2… 3..Пулс тўлқинларининг тарқалиш тезлиги, қон оқиш тезлигига боғлиқ эмас. Пулс тўлқинларининг таркалиш тезлиги катта ёшли одам аортасида 5,5-8,0 м/сек, периферик артерияларда 6-9,5 м/сек га тенг. Ёш ўтган сари, томирларнинг эластиклиги камайиши ҳисобига бу тезлик аортада ортади.
Артериал пулсни ёзиб олиш усули-сфигмография деб аталади. Ёзиб олинган сфигмограммада иккита асосий қисм: юқорига кўтарилган-анакрота ва пастга тўшган катакрота ажратилади. (расм). Анакрота юракдан қонни хайдаш даврининг бошланишида артериал босим ортиши ва томирларнинг чўзилишидан ҳосил бўлади.
4…Артериал пулсни ёзиб олиш усули-сфигмография деб аталади. Ёзиб олинган сфигмограммада иккита асосий қисм: юқорига кўтарилган-анакрота ва пастга тўшган катакрота ажратилади.
5…Анакрота юракдан қонни хайдаш даврининг бошланишида артериал босим ортиши ва томирларнинг чўзилишидан ҳосил бўлади.
6…Қон тўлқини яримой клапанларга урилиб қайтади ва босим кўтарилишининг иккиламчи тўлқинини ҳосил қилади, бу тўлқин натижасида артериялар девори яна чўзилади. Натижада сфигмограммада дикротик (иккиламчи) кўтарилиш пайдо бўлади.
7..Артериал пулсни пайпаслаб ёки сфигмографик усул билан аниқлаш юрак қон томирлар системасининг функционал холати тўғрисида жуда катта маълумот беради. Энг аввало юрак уришлар сони, унинг ритми тўғрисида бахо бериш мумкин. Ритмининг ўзгариши физиологик бўлиши ҳам мумкин. Масалан «нафас аритмияси» айниқса ёшларда кучли ривожланган нафас олганда пулс кўпайиши ва нафас чиқарганда камайиши.
8…Вена пульси. Майда ва ўртача веналарда қон босимининг пульс тебраниши йўқ. Юрак яқинидаги йирик веналарда эса артериал пульсга қараганда бошқа сабаб билан келиб чиқувчи пульс тебранишлари – вена пульси кайд қилинади. Бўлмалар билан қоринчалар систоласи вақтида юракка қон келишининг қийинлашуви вена пульсига сабаб бўлади. Юракнинг шу бўлимлари қисқарганда веналардаги босим кўтарилади ва деворлари тебранади. Буйинтируқ венаси (v. jugularis) пульсини ёзиб олиш хаммадан қўлай.
9...Вена пульсининг эгри чизиги – флебоғраммада – учта тиш фарқ қилинади; а, с ва v. а тиши унг бўлма систоласига тўғри келади. Унинг келиб чиқиш сабаби шуки, бўлма систоласи вақтида кавак веналарнинг бўлмага кўйиладиган жойидаги тешик мусқўл толалари халкаси билан қисилади, шу туфайли веналардан бўлмага қон ўтиши вақтинча тухтайди. Шу сабабли бўлмаларнинг хар бир систоласида йирик веналарда қон пича юришмай туради, шунинг оркасида деворлари чўзилади. Бўлмалар диастоласи вақтида уларга қон бемалол ўтади ва шу пайт вена пульсининг эгри чизиги бирданига пасаяди. Ха демай, вена пульсининг эгри чизигида кичкина с тиши пайдо бўлади. У буйинтирук венасининг ёнида уриб турган уйку артериясининг туртқисидан келиб чиқади. с тишидан сунг эгри чизик пасаябошлайди ва у янгидан кўтарилади – v тиши пайдо бўлади. v тишининг келиб чиқишига сабаб шуки, қоринчалар систоласининг охирида бўлмалар қонга тулганлиги ва уларга яна қон кира олмагани учун веналарда қон дамланиб қолиб, уларнинг деворини чўзади.
